Turhan Hatice i Sułtan Mehmed IV

Sułtanka Turhan Hatice, Sułtan Ibrahim i jego syn Sułtan Mehmed IV 

Turhan Hatice - ur. 1627 – zm. 4 sierpnia 1683 roku – konkubina i faworyta Sułtana Ibrahima I, matka i Valide Sultan Mehmeda IV. Była jedną z dwóch kobiet w historii Imperium Osmańskiego, które były oficjalnymi regentkami (pierwszą była Sultanka Mahpeyker Kösem, z domu Anastazja). Sułtanka Turhan to ważna postać podczas tureckiego sułtanatu kobiet. Imię Turhan oznacza "Łaskawa" lub "Podarowana". 

Sułtanka Turhan Hatice

Turhan Hatice, urodzona najprawdopodobniej nad Donem, której oryginalne imię znane jest jako Nadia (ros. Надя), pochodziła z terenów dzisiejszej Ukrainy, co oznacza, że była branką krymskich Tatarów sprzedaną do haremu władcy w Stambule. Wedle większości źródeł to Sułtanka Kösem podarowała Turhan Sułtanowi Ibrahimowi, swojemu ostatniemu synowi, zresztą na swoją zgubę. Podczas jednego z najazdów tatarskich została porwana i sprzedana do niewoli. W wieku okołu 12-14 lat, została wysłana do pałacu Topkapı, jako prezent od Chana krymskiego Mehmeda III Gireja, dla matki sułtana Ibrahima I, sułtanki Kösem. Anthony Anderson uważa, że Turhan była siostrą Yusuf-Agi, który zmarł w 1689 roku, ale nie wiadomo w jaki sposób dostał się on do sułtańskiego pałacu aby wspierać i chronić siostrę. Sułtanka Kosem uważała, że dziewczynę czeka dobra przyszłość w haremie i oddała ją swojej córce Sułtance Burhan Atkike na wychowanie i przyuczenie do pałacowego życia, co trwało około dwóch lat. 

W dniu 2 stycznia 1642 roku Turhan Hatice urodziła przyszłego sułtana Mehmeda IV. W kolejnych latach dała mu jeszcze trójkę dzieci, w tym dwie córki. Turhan Hatice była jedną z ośmiu głównych konkubin (Haseki Sultan) Ibrahima I. Nigdy jednak nie została jego prawowitą małżonką. Utraciła łaskę Sułtana Ibrahima wkrótce po śmierci ich młodszego synka Ahmeda, ur. w 1643 roku, co miało miejsce w rok po jego narodzeniu czyli w 1644 roku. W 1645 roku urodziła jeszcze sułtankę Beyhan "Bibi". 

Turhan należała do grona pięknych kobiet haremu, charakteryzowały ją blond włosy w rudym odcieniu, niebieskie oczy, ładna figura i piegi. Według pewnej opowieści, sułtanka Turhan zarzuciła swojemu mężowi Ibrahimowi I, że ten poświęcał więcej uwagi synowi służącej z czasów gdy był jeszcze księciem niż własnemu dziecku z prawem do następstwa tronu. Rozgniewany władca wrzucił wtedy ich synka Mehmeda IV do fontanny tak, że rozbił sobie głowę o mur fontanny. Gdyby nie szybka interwencja służby, książę mógłby stracić życie. Po tym zdarzeniu pozostała mu blizna w okolicach czoła. Zgodnie z inną wersją, Ibrahim I wrzucił go tam, aby przekonać się, czy jego syn nadawał się na sułtana, acz mogły mieć miejsce oba incydenty w różnym czasie. 

W dniu 8 sierpnia 1648 roku Sułtan Ibrahim został zdetronizowany, a parę dni później uduszony. Brak zdolności politycznych nowego sułtana doprowadził do utraty w 1646 Tenedosu po tym, jak sam wszczął wojnę z Wenecją o Kretę. Charakteryzowała go natomiast wysoka skłonność do dzikiego okrucieństwa i wyuzdania seksualnego. Według relacji jednego z kronikarzy dopuszczał się gwałtów na dziewicach sprowadzanych z jego rozkazu do pałacowego ogrodu, po czym na skutek zakochania się w Armence Sekerpare "Kostce Cukru" (nazywanej tak przez niego korpulentnej kochance, najgrubszej z całym cesarstwie turkijskim) kazał wymordować liczący 280 kobiet harem w celu uśmierzenia zazdrości swej upiornie zazdrosnej konkubiny. Związane w worku ofiary utopiono w rzece. Niepoczytalność Sułtana Ibrahima I doprowadziła w końcu do siłowego obalenia jego rządów. Ocalała z rzezi kobieta odpowiedziała o mordzie poddanym sułtana, a ten został zamknięty w klatce i ostatecznie uduszony za pomocą cięciwy z łuku. 

Na czele Imperium Osmańskiego stanął sześcioletni Mehmed IV. W takim przypadku tytuł Valide Sultan czyli Sułtanki Matki należał się jego matce, Sułtance Turhan. Jednak Turhan przez młody wiek i niedoświadczenie przeoczyła okazję. Zamiast niej regentką i Valide Sultan została poprzednia sułtanka matka - Kösem, która twardą ręką trzymała się władzy i tronu odkąd znalazła do niego dojście u boku swojego męża Sułtana Ahmeda. Hatice okazała się być zbyt ambitną, by pozwolić odebrać sobie ten tytuł bez walki. Była wspierana przez wezyra i agów haremowych, a Kösem - przez janczarów. Sułtance Kosem nie podobało się, że Turhan dąży do pozycji Sułtanki Matki i zaplanowała usunięcie z tronu Mehmeda IV i zastąpienia go innym z wnuków, jednakże jedna z wiernych służących Sułtanki Turhan, Meleki Hatun, podwójna agentka z otoczenia Kosem podsłuchała plany Sułtanki Kosem, co Turhan wykorzystała jako pretekst do zlikwidowania Kosem poprzez uduszenie (podobno została uduszona własnymi włosami). Kolejnym powodem dla usunięcia było to, że Mehmed IV był chorowity, Kosem chciała go zabić, a następnie posadzić na tronie Sulejmana, syna Dilasub, która łatwiej poddawała się władczej woli Kosem, a jej syn był zdrowszy i silniejszy. Kiedy Turhan poznała zamiary swojej teściowej, sprzymierzyła się mocniej z Mehmedem Korpulu. W zamian za jego pomoc obiecała mu stanowisko wielkiego wezyra. 

Sułtanka Kösem została zamordowana trzy lata po objęciu władzy przez zaledwie sześcioletniego Mehmeda, w dniu  2 września 1651 roku, co zapoczątkowało regencję Sułtanki Turhan. Wraz ze śmiercią starszej i doświadczonej rywalki, Sułtanki Kosem, Sułtanka Turhan Hatice została Valide Sultan, Sułtanką Matką, podniosła sobie wynagrodzenie z 2 do 3 tysięcy akcze rocznie. Po śmierci Kosem ulice Stambułu były puste przez dwanaście dni. Odejście sułtanki Kosem spowodowało ogromną żałobę narodową, szczególnie wśród hojnie sponsorowanych janczarów. Jako regentka miała ogromną władzę, niejako odziedziczoną po Sułtance Kosem. Towarzyszyła synowi w ważnych spotkaniach. Jej syn, sułtan, kochał ją i szanował. Uważał ją za współwładczynię i oficjalnie uznawał jako cesarzową imperium osmańskiego, czego nie doświadczyła nawet Sułtanka Kosem. Turhan wraz synem Mehmedem udało się to, co było niezrealizowanym marzeniem Sułtanki Kosem - stworzyła udany tandem do współrządzenia państwem. Jednakże od 1656 roku, po przegranej wojnie o Kretę, i dwumiesięcznym buncie janczarów rozpoczętym w dniu 1 marca 1656 w wyniku którego stracono wielu obwinianych w pałacu o śmierć sułtanki Kosem, znaczną część swojej władzy politycznej Turhan przekazała zaufanemu Wielkiemu Wezyrowi znanemu jako Köprülü Mehmed Pasha, który dzięki temu posiadł większe uprawnienia niż jakikolwiek inny wezyr w historii cesarstwa osmańskiego. Sama zajęła się dziełami charytatywnymi i budowaniem, co zjednało serca jej poddanych. 

Pierwszy projekt budowlany Sułtanki Turhan to dwie fortyfikacje u wejścia do cieśniny dardanelskiej rozpoczęty w 1658 roku zjednały zarówno ludność cywilną jak i wojsko, gdyż zamknęły możliwość dokonywania pirackich zbrodni u wybrzeży samej Turcji. Jedna forteca była po stronie europejskiej, a jedna po azjatyckiej, z działami dla ochrony przed inwazją morską. Sułtanka Turhan stała się dzięki ufundowanym fortecom pierwszą kobietą, Strażniczką Imperium Osmańskiego. W 1665 zdołała dokończyć dzieło budowy wielkiego meczetu rozpoczęte jeszcze przez Sułtankę Safiye i zarzucone na pół wieku, a potem rozbudowywać stolicę dając fundamenty pod współczesny Istambuł. Wedle kronikarza o imieniu Peirce, meczet Yeni (Nowy Meczet) jest pierwszym cesarskim meczetem zbudowanym przez kobietę. Sułtanka Turhan miała opinię Żelaznej Damy Imperium Osmańskiego! 

Turhan Hatice zmarła 4 sierpnia 1683 roku i została pochowana w Nowym Meczecie w Stambule. Mauzoleum Turhan Hatice znajduje się w wybudowanym przez jej syna, stambulskim Nowym Meczecie. 

"Ja Nadia niewolnica z Rusi w wieku lat 14 sprzedana do haremu sułtana Ibrahima. Jego najważniejsza kobieta. Jego ambra jego róża i woda. Matka sułtana Mehmeta i sułtanki Beyhan. Tylko Bóg i morskie fale wiedzą ile wycierpiałam. Sułtanka Kösem wybrała mnie dla sułtana. Nie wiedziała, że ucząc mnie sama tworzy sobie wroga. Gdy mój syn zasiadł na tronie zajęła należne mi miejsce. Zabiłam ją tak jak innych którzy ośmielili się stanąć mi na drodze." - Ben Haseki Valide Turhan Hatice Sultana 

Dzieci Sułtanki Turhan 

- Mehmed IV - ur. 2 stycznia 1642, zm. 6 stycznia 1693, sułtan z dynastii Osmanów, panujący od roku 1648 do 1687. 

- Gevherhan - bliźniacza siostra Mehmeda IV

- Ahmed - ur. w 1643, zm. w 1645 roku 

- Beyhan - ur. w 1645 roku. 

Sułtan Ibrahim I - Szalony ojciec Mehmeda IV 

Ibrahim I - ur. 5 listopada 1615 - zm. 12 sierpnia 1648 – sułtan z dynastii Osmanów, po śmierci swojego brata Sułtana Murada IV od 1640 roku do śmierci, syn Ahmeda I i Kösem, brat Osmana II i Murada IV, ojciec Mehmeda IV, Sulejmana II i Ahmeda II. 

Sułtan Ibrahim Szalony

Kiedy poprzedni władca  sułtan Murad IV zmarł, miał nastać sułtan Ibrahim I. Najpierw jednak trzeba go było do tego przekonać. Zamknięty w czterech ścianach kafesu, nieco szalony dwudziesto-pięciolatek był pewny, że idą po niego, aby pozbawić go życia z rozkazu brata sułtana. W to, że zabójcy nie chcą dostać się do niego podstępem, twierdząc, że został właśnie sułtanem, uwierzył dopiero, gdy pokazano mu zwłoki jego brata Murada i osobiście sprawdził badając tętno i oddech czy aby na pewno zmarł. Przekonawszy się że jego brat rzeczywiście zmarł, z radością i melodią w głosie zawołał: "Rzeźnik nie żyje!" O tym, że sułtan Ibrahim I nie był zdrowy psychicznie, świadczyły m.in. jego skłonności do wybitnego okrucieństwa. Rozkazał zdzierać pasy skóry z pleców wróżbity, który podzielił się z nim niepomyślną wróżbą, a następnie wwiercać w nie zapalone świece ze smoły. Zarządzał też spontaniczne egzekucje i tortury, nie oszczędzając nawet swoich dzieci, gdyż pewnego razu będąc w wielkim gniewie wrzucił własnego syna do pałacowej sadzawki. Sułtana Ibrahima męczyły częste napady wyjątkowo bolesnej migreny. 

Ibrahim I zwany Szalonym (Deli), sułtan Imperium Osmańskiego wyszedł w roku 1640 z żelaznej klatki, w której trzymano go od urodzenia doprowadzając do psychozy i natychmiast rozpoczął panowanie mając 25 lat. Nie interesował się szczególnie swoim urzędem, władzę sprawowała jego matka Sułtana Kösem, a on zajmował się haremem i futrami, był ostatnim żyjącym potomkiem sułtanki Mahpeyker Kosem i sułtana Ahmeda. Miał przy tym szczególną słabość do dziewczyn tłustych i dużych. Kiedyś zachwycił się organami rozrodczymi młodej krowy (jałówki), kazał zrobić złoty model interesującego organu płciowego i rozesłał go po imperium osmańskim z poleceniem poszukania takiej właśnie dziewczyny. Po wielu poszukiwaniach znaleziono w Armenii panienkę o odpowiednich parametrach (a także 150 kg żywej wagi). Sechir Para stała się ulubienicą sułtana i pośrednią przyczyną brutalnej odnowy kadr żeńskich w haremie poprzez wymordowanie wszystkich dotychczasowych dziewczyn. 

Otóż doniosła ona sułtanowi, że jedna z jego odalisek zhańbiła się. Sułtan polecił Głównemu Eunuchowi zbadać sprawę. Kiedy tortury nie przyniosły rezultatu, Sułtan podjął męską decyzję - kazał zaszyć (pewnie ogrodnikom) wszystkie odaliski w worki obciążone kamieniami i wrzucić je do Bosforu. Oszczędził tylko żonę, która urodziła mu pierwszego syna, Turhan Hadice i tłustą Sechir Para. Uratowała się tylko jedna odaliska, którą wyłowiła załoga okrętu francuskiego akurat przepływającego przez cieśninę. Życie swoje zawdzięczała niedbalstwu ogrodników - po partacku zaszyli worek. Inni podają, że prawdziwą przyczyną rozprawienia się z haremem była przyjemność naboru nowych dziewic. Sama Sechir Para (Seker Pare) nie pożyła jednak długo - została uduszona z rozkazu teściowej czyli Kosem, która zazdrosna była o wpływy, jakie miała Sechir na sułtana. 

Sułtan Ibrahim I rządził osiem lat, kiedy to za przyczyną zbuntowanych janczarów wrócił do klatki (kafes), gdzie wkrótce, zgodnie z obyczajem, został uduszony cięciwą z łuku i spoczął w Hagia Sophia obok sułtana Mustafy Szalonego, swojego wuja. Nie potępiajmy za bardzo biednego oszalałego sułtana. Obecnie w USA i w Europie ponad połowa mężczyzn ma dosyć swoich żon i radzi sobie 'skokami w bok', o czym świadczą badania DNA potomstwa, acz mają oni zwykle tylko po jednej żonie (nałożnicy), sułtan miał ich 280! I jeszcze o klatce, gdyż kiedyś, w Cesarstwie Osmanów, jak tylko zmarł sułtan i władzę przejmował nowy, natychmiast uśmiercał swoich braci i wszelkich potencjalnych pretendentów do tronu. Potem stosowano bardziej humanitarną metodę - zamykano wszystkich w żelaznej klatce w skrzydle pałacu cesarskiego przeznaczonej na ten cel. Żyli wygodnie, mieli czas na kontemplacje i piękne widoki z okna na pałacowe ogrody i Bosfor, tyle, że wychodzić nie mogli. Czasy były jak widać brutalne, barbarzyńskie, chociaż państwo sprawne. 

Jako padyszach Ibrahim miał okazję otaczać się wszystkim, co luksusowe, i skwapliwie korzystał z tej możliwości. Ubóstwiał piękną biżuterię, drogie perfumy i najlepszej jakości ubrania, w szczególności futra, którymi ozdabiane były także jego pokoje. „Często uprawiał miłość na skórach sobolich, jego komnaty były wykładane sobolowymi futrami od podłogi po sufit. Zbierał książki związane z seksem i pozycjami do spółkowania” – prawdziwy wielbiciel dobrej literatury. Nie ma pewności co do tego, czy zamknięty w złotej klatce Ibrahim miał okazje do fizycznej bliskości z kobietami – w końcu istniało ryzyko, że więzień mógł spłodzić syna, a było to niedopuszczalne. Tak czy owak podczas izolacji Ibrahim nie doczekał się dziedzica, chociaż mówiło się o synu urodzonym cztery miesiące po objęciu tronu, za to po objęciu sułtańskiego tronu zabrał się do intensywnej pracy i nadrabiania zaległości na tym polu. Miał mnóstwo nałożnic – niemal trzysta – i szybko zyskał sławę jednego z najbardziej rozpustnych władców w historii całego imperium osmańskiego, gdyż chętnie ich wszystkich używał. Szczególne jednak upodobanie żywił do świeżych korpulentnych dziewic, które sprowadzano specjalnie dla niego. Jego nowe „hobby”, o dziwo, wcale nie przeszkadzało sułtance Kösem, która znalazła kolejną okazję do tego, aby samodzielnie rządzić i sama podsuwała synowi afrodyzjaki, byle nie interesował się sprawami polityki. 

Sułtanka Matka i jej rola w sułtanacie kobiet 

Valide Sultan - osm.: والده سلطان - był to tytuł noszony przez „prawną matkę” panującego sułtana w imperium osmańskim. Tytuł ten został po raz pierwszy użyty w XVI wieku w stosunku do sułtanki Ayşe Hafsy, małżonki Selima I Groźnego i matki Sulejmana Wspaniałego, zastępując dotychczasowy tytuł mehd-i ülya, dosłownie „kolebka najwyższego”. Tytuł był zwykle noszony przez żyjącą matkę panującego sułtana. Matkom, które zmarły przed wstąpieniem ich syna na tron, nigdy nie udzielano tytułu valide sultan. W szczególnych przypadkach tytuł valide sultan uzyskiwały babki, macochy lub nawet siostry panującego. Valide (والده) dosłownie znaczy „matka” w języku osmańskim. Sułtanat kobiet rozpoczęła Roksolana (1505–1558), kontynuowała Mihrimah Sultan (1522-1578), a następnie Nurbanu Sultan (1525–1583), matka Murada III. Najpotężniejszymi i najbardziej znanymi valide sultan i haseki sultan w historii imperium osmańskiego były Roksolana, Mihrimah, Nurbanu, Safiye (1550–1619), Kösem (1590–1651) i Turhan (1627-1683). Kobiety z haremu, które były niewolnicami, formalnie nigdy nie stawały się żonami sułtana (z wyjątkiem Roksolany, Nurbanu i Kösem). Jednakże ich dzieci otrzymywały pełnię praw w świetle prawa islamskiego, jeśli zostały uznane przez ojca. 

Sultan (سلطان) jest słowem arabskiego pochodzenia, a jego oryginalne znaczenie to „władza” lub „panowanie”. Na początku XVI wieku tytuł ten, noszony zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety należące do dynastii osmańskiej, zastąpił inne tytuły noszone przez prominentnych członków rodziny panującego, przede wszystkim hatun dla kobiet i bej dla mężczyzn. Takie użycie leżało u podstaw osmańskiej koncepcji suwerennej władzy jako przywileju rodziny. Valide sultan było przypuszczalnie najważniejszym po sułtanie stanowiskiem w Imperium Osmańskim. Jako matka sułtana, zgodnie z islamską tradycją („Prawo matki jest prawem Boga”), valide sultan mogła mieć znaczny wpływ na sprawy państwowe. Miała dużą władzę na dworze, swoje własne komnaty, zawsze sąsiadujące z komnatami syna i personel administracyjny. Valide sultan miała również dostęp do poważnych środków ekonomicznych i często finansowała duże projekty architektoniczne. Szczególnie w XVII wieku, okresie znanym jako Sułtanat kobiet, kiedy sułtanami byli niekompetentni mężczyźni lub wręcz dzieci, rola kolejnych valide sultan poważnie wzrosła. 

W tradycji europejskiej osmański władca był znany jako „sułtan”, ale sami Osmanowie dla jego określenia używali tytułu padişah (cesarz) lub hünkar. Oficjalny tytuł cesarza zawierał słowa „sultan” oraz „chan”, np.: Sułtan Sulejman Chan. Do dzieci sułtana zwracano się oficjalnie, tytułując je „sultan”, przy czym w przypadku cesarskich książąt (Şehzade) umieszczano tytuł przed imieniem, a w przypadku cesarskich księżniczek po imieniu, na przykład Şehzade Sultan Mehmed i Mihrimah Sultan, syn i córka Sułtana Wspaniałego. Tak jak cesarskie księżniczki, również matka i główne małżonki nosiły ten tytuł po swoim imieniu, np.: Ayşe Hafsa Sultan, matka Sulejmana i pierwsza valide sultan i Hürrem Sultan, główna żona Sulejmana i pierwsza haseki sultan. Ewolucja używania tego tytułu odzwierciedlała zmiany we władzy wśród kobiet z rodziny sułtańskiej, szczególnie w okresie tzw. sułtanatu kobiet, kiedy pozycja głównej żony uległa osłabieniu na przestrzeni XVII wieku. Główna żona straciła tytuł „sultan”, zastąpiony przez „kadinefendi”. Odtąd tylko matka panującego sułtana była jedyną osobą nie mającą w żyłach cesarskiej krwi, noszącą tytuł „sultan”.

Turhan Hatice jest ważną postacią w tureckim serialu Wspaniałe stulecie: Sułtanka Kösem. W rolę tę wcieliła się Hande Doğandemir. 

Sułtan Mehmed IV - syna Turhan Hatice i Sułtana Ibrahima 

Sułtan Mehmed IV - ur. 2 stycznia 1642, zm. 6 stycznia 1693 – sułtan z dynastii Osmanów, panujący od roku 1648 do 1687. Mehmed był synem sułtana Ibrahima i nałożnicy Turhan Hatice, mającej ruskie, ukraińskie pochodzenie. Został osadzony na tronie w wieku 6 lat, w okresie destabilizacji władzy centralnej i znacznego osłabienia państwa. 

Sułtan Mehmed IV

Faktyczne rządy sprawował w tym czasie wielki wezyr Mehmed Köprülü Pasza, który ustabilizował sytuację wewnętrzną państwa. Dzięki jego polityce imperium odniosło wiele sukcesów, nie tylko militarnych. W 1661 roku podpisano pokój z Wenecją, co umożliwiło podjęcie walk w innych częściach imperium. Turcy zwyciężali m.in. w 1664 w Siedmiogrodzie i prowadzili także wojnę z Austrią, zdobywając m.in. Ujvar na Węgrzech po czym podpisali korzystny traktat pokojowy z Austrią. W 1669 r. ostatecznie zajęli Kretę. 

Po osiągnięciu odpowiedniego wieku sułtan prowadził wojny z Siedmiogrodem, Austrią i Rzeczpospolitą Obojga Narodów. W 1672 roku podpisano Pokój w Buczaczu, gdzie Imperium Osmańskie zdobyło Naddnieprze i Podole Ukrainy, należące wcześniej do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Kolejna kampania wojenna przeciwko Rzeczpospolitą zakończyła się Rozejm w Żurawnie w 1676 roku. Sukcesem Osmanów był także podpisany z Polską w 1672 roku traktat w Buczaczu, na mocy którego pod zwierzchnictwo tureckie przechodziły część Naddnieprza i Podole Kamienieckie z Kamieńcem Podolskim. Kolejna kampania przeciwko Polsce zakończyła się podpisaniem rozejmu w Żurawnie w 1676 roku. 

Osmanowie za panowania nowego wielkiego wezyra - Kary Mustafy prowadziła wojnę z Austrią. Do tej wojny dołączyła się też Rzeczpospolita Obojga Narodów. Wojska polskie i austriackie, pod wodzą król Polski - Jan III Sobieski pokonały Osmanów podczas Bitwy pod Wiedniem w 1683 roku. Przez tą przegraną Imperium Osmańskie utraciło Węgry oraz zakończyła się ponad 230-letnie ekspansja Turków w Europie, zapoczątkowaną przez podbój Konstantynopola w 1453 roku. Osmanowie mimo przegranej zdołali jednak zatrzymać Naddnieprze i Podole Ukrainy, które Polska odzyskała jednak w 1699 roku. 

Z uwagi na zamiłowanie do łowów nosił przydomek Avci (Awdży) - Myśliwy, Łowczy. Panował w okresie destabilizacji imperium osmańskiego, gdy o władzę walczyły koterie dworskie. Sytuację uspokoiło w drugiej połowie lat 50-tych XVII stulecia powierzenie urzędu wielkiego wezyra Mehmedowi paszy Köprülü, który uzdrowił administrację państwa i skierował je na drogę nowych podbojów. Ceną było faktyczne odsunięcie od władzy sułtana, który pozostawał w cieniu kolejnych wezyrów. Mimo to mógł zapisać na swoje konto ich sukcesy. 

Po Köprülü Mehmedzie Paszy wielkim wezyrem został Kara Mustafa. Osmanowie rozpoczęli wówczas nową wojnę z Austrią, w trakcie której wojska tureckie obległy Wiedeń w 1683 roku. Klęska zadana Turkom przez wojska polskie, austriackie i niemieckie pod wodzą polskiego króla Jana III Sobieskiego doprowadziła do utraty przez nich niemal całych Węgier. W tym samym czasie na Morei i wyspach greckich miały miejsce starcia z wojskami weneckimi. Niepowodzenia i klęski wojskowe doprowadziły do rewolty wojskowej, obalenia sułtana w 1687 roku po 39 latach sprawowania cesarskiej władzy i uwięzienia go w Edirne, gdzie zmarl w 1693 roku w wieku lat 51. 

"Ja sułtan Mehmed IV, brat słońca i księżyca, wnuk i namiestnik boży, władca królestw – macedońskiego, babilońskiego i jerozolimskiego, Górnego i Dolnego Egiptu, król nad królami, władca nad władcami, niepospolity rycerz, przez nikogo nie pokonany wojownik, nieustępliwy obrońca grobu Jezusa Chrystusa, ulubieniec samego Boga, nadzieja i pocieszenie muzułmanów, wielki obrońca chrześcijan – rozkazuję wam, Kozacy zaporoscy, poddać się dobrowolnie bez żadnego oporu i mnie swoimi napadami więcej nie niepokoić." - list napisany do Kozaków zaproskich. 

Odpowiedź Kozaków na ultimatum sułtana Mehmeda IV, przez część historyków uważana za to mistyfikację, ale i tak warto ją znać: 

„Zaporoscy Kozacy do sułtana tureckiego! Ty, sułtanie, diable turecki, przeklętego diabła bracie i towarzyszu, samego Lucyfera sekretarzu. Jaki z Ciebie do diabła rycerz, jeśli nie umiesz gołą dupą jeża zabić. Twoje wojsko zjada czarcie gówno. Nie będziesz Ty, sukin Ty synu, synów chrześcijańskiej ziemi pod sobą mieć, walczyć będziemy z Tobą ziemią i wodą, kurwa Twoja mać. Kucharzu Ty babiloński, kołodzieju macedoński, piwowarze jerozolimski, garbarzu aleksandryjski, świński pastuchu Wielkiego i Małego Egiptu, świnio armeńska, podolski złodziejaszku, kołczanie tatarski, kacie kamieniecki i błaźnie dla wszystkiego co na ziemi i pod ziemią, szatańskiego węża potomku i chuju zagięty. Świński Ty ryju, kobyli zadzie, psie rzeźnika, niechrzczony łbie, kurwa Twoja mać. 

O tak Ci Kozacy zaporoscy odpowiadają, plugawcze. Nie będziesz Ty nawet naszych świń wypasać. Teraz kończymy, daty nie znamy, bo kalendarza nie mamy, miesiąc na niebie, a rok w księgach zapisany, a dzień u nas taki jak i u was, za co możecie w dupę pocałować nas!

Podpisali: Ataman Koszowy Iwan Sirko ze wszystkimi zaporożcami”. 

Kozacy rzeczywiście pisali tego typu listy do Sułtana, które zresztą traktowane były, jako wielka obraza. Oryginał tego listu nie zachował się do naszych czasów. W latach 70-tych XIX wieku odnaleziono kopię listu, ale nie wiadomo czy nie jest to mistyfikacja. Pismo prawdopodobnie powstało między latami 1675 a 1680. Kozacy mieli odpowiedzieć mu w wyjątkowo obraźliwy sposób. Być może chcieli sprowokować sułtana do wojny, może też zwyczajnie nie bali się, przekonani o sile Rzeczpospolitej, która potwierdziła się zaledwie kilka lat później w bitwie pod Wiedniem.  

Sułtan zawarł małżeństwo z Emetullah Rabia Gulnus, z którą miał dwoje dzieci: 

- Mustafa II - ur. 1664, zm. 1703 

- Ahmed III - ur. 1673, zm. 1736 

Turhan była ostatnią przedstawicielką sułtanatu kobiet porównywanego do ula z pszczołami lub mrowiska, ponieważ wydarzenia z tego okresu zniechęciły następne sułtanki do angażowania się w sprawy polityczne państwa. Władza spoczęła głównie w rękach wezyrów oraz janczarów jako zawodowej kasty wojskowej osmańskich Turków. 

"W grze o tron albo się wygrywa albo się umiera." - Turhan Hatice Sultana 

Cesarstwo Osmańskie Mehmed IV i Sułtanka Turhan