Rozwój Duchowy - Adwaita Wedanta
Brahma Satyam, Jagan Mithya, Jivo Brahmaiva Na Parah! - powiada Sri Shankaracharya. Słow ate przekładamy jako: "Bóg Prawdą, Świat Złudzeniem, Dusza od Boga nieoddzielną jest".
 |
| Adi Śankara z Uczniami (Ćelas) |
Adwaitawedanta opiera się na śastrach (świętych tekstach), jukti (rozumowaniu), anubhawie (doświadczeniu) i karmach (praktykach duchowych). Filozofia ta dostarcza jasno określonej drogi życia, którą należy kroczyć. Zgodnie z jej założeniami, powinno się postępować według jej wskazówek przez całe życie – od dzieciństwa aż po śmierć. Filozofia Śankary jest filozofią doświadczenia, którą charakteryzuje aforyzm "Ty jesteś tym", oznaczający, że nie ma różnicy między doświadczającym, doświadczanym (światem) a Brahmanem. Przedstawiciele adwaitawedanty uważają, że wśród jej zwolenników oraz wśród członków innych filozofii pojawiły się osoby, które osiągnęły wyzwolenie i pełne zjednoczenie z Brahmanem (moksza) podczas życia – tzw. dźiwanmuktowie. Te osoby w pełni zrealizowały i poczuły, że ich dusze jednostkowe są dokładnie tym samym co Brahman. Mistrz Adi Śankara nauczał, że mokszę (wyzwolenie) można uzyskać tylko poprzez bezpośrednie poznanie Brahmana, Boga Absolutu.
Adwaita wedanta nie jest tym samym co newage'owa ideologia niedualizmu. Swami Vivekananda jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli Adwaita Wedanty przełomu XIX i XX wieku. Adwaita jest najstarszą szkołą filozoficzną i duchową Wedanty, a co za tym idzie najstarszą tradycją duchowości jaka istnienie wśród ludzkości. Podstawowe praktyki Adwaita Wedanty to mahAvAkyas z Upaniszad: Tat Twam Asi (Tym Tyś Jest), Aham Brahma Asmi (Jam Brahmą Jest), Ayam Atma Brahma (Jednym Atman Brahman) oraz PrajńAnam Brahma (Mądrością Bóg, Brahman).
Adi Śankara - Mistrz Adwaita Wedanty
Adi Śankara, SankarAcArya (VIII wiek, od VII do IX wieku) to indyjski mędrzec, myśliciel i reformator tradycji wedyjskiej oraz bramińskiej, założyciel największej i najbardziej wpływowej szkoły filozofii indyjskiej – adwaitawedanty. Esencją nauczania Adi Śankary była jedność Atmana (Duszy, Jaźni) i bezpostaciowego Brahmana. Adi Śankarę uważano w smartyzmie za częściowego awatara Śiwa Boga. Słowo śankara w sanskrycie oznacza pokój czyniący (Śam-Kara, dosłownie Czyściciel, Uspokajacz). Adi Śankara podróżował po Indiach, nauczając, propagując system filozoficzny adwaita oraz prowadząc dysputy z przedstawicielami innych szkół filozoficznych (darśan). Założył cztery klasztory (mathy), które odegrały ważną rolę w rozwoju i rozpowszechnieniu hinduizmu pobuddyjskiego i adwaitawedanty w Indiach oraz spadku popularności buddyzmu, był twórcą zakonu daśanami oraz tradycji Śanmata.
Według tekstów Śankara Widźajam Adi Śankara urodził się we wsi Kaladi, w Kerali (Indie), był synem Śiwaguru i Arjamby, którzy byli braminami. Rodzice Śankary przez wiele lat byli bezdzietni. Modlili się w świątyni Waddakunnathan do Śiwy o dziecko. Według legendy, Śiwa pojawił im się w snach i pozwolił im wybrać: albo dostaną przeciętnego syna, który będzie żył długo, albo wybitnego, który jednak szybko umrze. Rodzice zdecydowali o wyborze drugiej propozycji. Wkrótce urodził im się syn, którego na cześć Śiwy nazwali Śankara. Jego ojciec umarł, kiedy Śankara był młody. W wieku pięciu lat otrzymał podstawową edukację. Gdy miał osiem lat był już znawcą Wed. Jako chłopiec, według zwyczaju, mieszkał i studiował u swego nauczyciela. Adi Śankara formułował system filozoficzny adwaitam poprzez cytowanie Wed i innych świętych pism hinduizmu, przywiązywał dużą wagę do swanubhawy (bezpośredniego doświadczenia), nie stroniąc od dysputy i polemiki z innymi szkołami filozoficznym (darśanami): mimansą, sankhją, waiśesziką, filozofią buddyjską czy dźinijską, którym wykazywał błędy i nieścisłości.
W swych dziełach Adi Śankara przywiązywał dużą wagę do istotności Wed i pomógł hinduizmowi odzyskać siłę i popularność. Obecnie dominująca pozycja Wedanty w Indiach jest często kojarzona z jego dziełami. Adi Śankara starał się o rozpowszechnienie studiowania Wed w różnych rejonach Indii. Wedanta kładzie duży nacisk na Upaniszady, w przeciwieństwie do innych kierunków, przywiązujących wagę przeważnie do tekstów pisanych przez ich założycieli. Według wedanty, Wedy (w tym Upaniszady) stanowią ciągłą tradycję mądrości przekazywaną ustnie. Idea ustnego przekazywania stała się siłą sprawczą szkół wedanty, jednak oprócz tradycji wedyjskiej Adi Śankara podkreślał istotność bezpośredniego doświadczenia. W szkołach wedanty przedmiotem studiów są również tematy takie jak: logika, gramatyka, a także inne kierunki filozoficzne. Adi Śankara jest centralną postacią filozoficznej szkoły adwaitawedanty.
Adi Śankara założył daśanami, zakonną hinduistyczną organizację swamich o dziesięciu nurtach. Założył cztery mathy ( klasztory stołeczne, siedziby kolejnych śankaraćarjów ) mające na celu propagowanie jego nauk . Znajdują się one w Śringeri (Karnataka na południu Indii), w Dwarace (Gujarat, zachodnie Indie), w Puri (Orisa, wschodnie Indie) oraz w Dźjotirmath (Uttarakhand, północne Indie). Według tradycji hinduistycznej Śankara postawił na czele każdej z tych math czterech swoich uczniów – odpowiednio: Sureśwaraćarję, Hastamalakaćarję, Padmpaćarję i Totakaćarję. Wszyscy kolejni naczelnicy tych math są uczniami w sukcesji tych właśnie osób. Każdy z nich nosi tytuł Śankaraćarja (po założycielu math – Śankarze). Każda z math odpowiada jednej z czterech Wed.
 |
| Alfabet Devanagari - Sanskryt - Mowa Bogów |
Brahman - Bóg, Absolut, Wszechduch
"Brahman jedynie jest Rzeczywistym, a świat jest mithyā - pozbawionym istnienia złudzeniem, iluzją, mitem".
Według Adwaita Wedanty jedynym realnym bytem jest Brahman, Bóg Absolut, Wszechduch. Jest to Absolut, przenika on cały wszechświat oraz wykracza poza niego, podtrzymuje go. Brahman jest Nirguna - bezpostaciowy, bez cech i właściwości wyobrażalnych dla umysłu konkretnego. Znajduje się jednocześnie daleko i blisko, jest zarazem duży i mały. Nie da się go zniszczyć, nie ma wyższej rzeczywistości nad niego! Brahman to również Bóg Jedyny i Najwyższy. Można go symbolicznie przedstawić pod dowolną postacią i oddawać jej dewocyjną cześć (sewa, bhakti) co pomaga w dotarciu do niego. Jest to wówczas Saguna Brahman - Brahman z atrybutami, z cechami. Formą taką może być np. Śiwa, Dewi, Ganeśa, Surya, Murugan (Sanatkumara) czy Wisznu. Według Adi Śankara form tych może być bardzo wiele, wszystkie są równe i cześć oddawana dowolnej jest kierowana do tego samego Nirguna Brahmana.
Brahman (sanskryt ब्राह्मण) – w filozofii indyjskiej i hinduizmie bezosobowy aspekt Absolutu posiadający w pełni cechę wieczności (sat). Sanskryckie słowo brahman wywodzi się od rdzenia bṛh posiadającego znaczenia oddychania lub zyskiwanie mocy-sił, tężenie. Z sanskrytu oznacza też wzrastanie, przeobrażanie się, nabieranie siły, rozwój i rozszerzenie. Wyróżnia się dwa aspekty Brahmana: Nirguna Brahman i Saguna Brahman. Nirguna to bezpostaciowa, pozbawiona atrybutów najwyższa substancja przenikająca wszechświat i podtrzymująca go, absolutna wewnętrzna treść wszechświata, czasem zwana Parama Brahmanem. Saguna-Brahman to manifestacja Nirguna Brahmana pod dowolną formą. Uważany jest wtedy za symbol Nirguna-Brahmana i służy kultowi religijnemu oraz mistyce i ezoteryzmowi. Hinduiści dedykują swe bhakti Saguna-Brahmanowi - najczęściej Śiwie, Dewi (Bogini) lub Wisznu.
W Wedach obrazem mitycznym Brahmana jest Skambha - centralna oś świata. Śankara uważał, że Brahman to niewidzialna, wieczna i niezmienna rzeczywistość. Według Śankara doświadczamy jej poprzez czas, wielość oraz zmianę. Wiedzy o nim nie możemy zyskać z doświadczenia zjawisk materialnych czy psychicznych. Prawdziwą wiedzę o nim możemy zyskać poprzez zrozumienie, że jesteśmy jego częściami, natomiast nie osobnymi jednostkami. Śankara sądził, że posiadamy w pewnym stopniu jego bezpośrednią intuicję, która jest Brahmanem. Wyróżnia się pięć stopni realizacji Brahmana, które nazywa się Brahma Puccham, które są w istocie Pięcioma Wielkimi Wtajemniczeniami w Brahmana. Trzy pierwsze spośród nich – annamaya, pranamaya i manomaja (dźńanamaja) – związane są z polem działania żywej istoty. Transcendentalnym do wszystkich tych pól działania jest czwarty stopień, który nazywany jest vidźńanamaja (sfera nadwiedzy, mądrości), a jeszcze głębszym jest anandamaja - sfera wieczystej szczęśliwości. Warto pamiętać, że przejawem drugiego wtajemniczenia, pranomaja jest potężna energia życiowa dająca zdolność do nadludzkich czynów oraz umiejętność świadomego życia na planie subtelnym, eterycznym (w ciele pranicznym). Bez zdolności panowania nad praną i ciałem pranicznym, nie ma mowy o stopniu trzecim kojarzonym z dźńaną (jńana), manomają.
Atman - Prawdziwa Wyższa Jaźń, Dusza
Adi Śankara uważał, że prawdziwą naturą każdej istoty jest Atman co się często tłumaczy jako "Jaźń" lub "Dusza". Atman jest Czystym Duchem każdej istoty. Atman i Brahman jest jednym i tym samym, znaczy Dusza (Jaźń) jest substancjonalnie częścią Brahmana. Toteż każda istota jest tak naprawdę Brahmanem - między nią, a Brahmanem nie ma żadnych różnic jeśli chodzi o substancję Jaźni, Duszy. Nie doświadcza tego jednak, gdyż przeszkadza jej zasłona Maya (Majak). Gdy zasłona ta zostanie zerwana, wtedy człowiek urzeczywistni sobie, że jest Brahmanem i doświadczy w pełni swej prawdziwej natury, zacznie funkcjonować z Brahmana jako Źródła Wszystkiego.
Maja (Majak, Maya)
Adi Śankara uważał, że cały świat nas otaczający jest mają (mAyA), czyli iluzją, wytworem, sztuczką kuglarską "wyśnioną" przez Brahmana. Oddziela ona nas od naszej prawdziwej natury: Atman-Brahman. U podstaw naszego trwania w mai leży awidja (niewiedza). Świat wokół nas nie jest całkowicie nieprawdziwy, w pełni tego słowa znaczenia, jest emanacją Brahmana, ale istnieje na jakby niższym poziomie. Ludzie zniewoleni, utkwieni w iluzjach i złudzeniach są nazywani Majinami (Mayin), kierują się impulsami zmysłów, pokazując, że są Dźiwami (Jiva), nie rozpoznają i nie przejawiają się jako Jaźń - Atman tylko jako ja, ego - Dźiwatman. Kto nie rozpoznaje Atmana, kto nie jest zjednoczony z Brahmanem jest przedstawicielem pojazdu Majawadinów (mAyAvAda, Mayavada).
Śankara wyróżniał trzy poziomy istnienia:
- Istnienie pozorne - sny, halucynacje itp.,
- Istnienie empiryczne - świat który dostrzegamy na jawie,
- Istnienie absolutne - Brahman; Śankara podkreślał, że nie ma istnienia wyższego od Brahmana, nie da się go unieważnić.
Przy przejściu z wyższego do niższego niższe ulega unieważnieniu (badha). Gdy stajemy się Brahmanem świat wokół nas zostaje unieważniony podobnie jak unieważniamy nasze sny gdy się budzimy. Jedynym co jest nierzeczywiste w pełnym tego słowa znaczeniu to łączone bezsensowne nieistniejące słowa i pojęcia. Duchowe przebudzenie to ożywienie uśpionego Atmana, boskiej cząstki w człowieku, która jest częścią Brahmana.
Kiedy Atman popada w niewiedzę, ignorancję, głupotę, awidję, wtedy staje się dźiwą (jiva), żywą istotą z ciałem i zmysłami. Każda dźiwa popada w odczuwanie jakby miała swoje własne , unikalne, oddzielne od innych istnienie, inaczej mówiąc, jest egoistyczna. Dźiwa popada w złudzenie posiadania swojego własnego, osobistego Atmana, własnej jaźni czy duszy, którą nazywamy Dźiwatmanem (Jivatman). Atman jest tym, co pozostaje w Wiecznej Ciszy, Spokoju i Błogości, nie popada w cierpienia i przyjemności ponieważ należy do Transcendencji, jest Brahmanem. Niestety ów egoiczny indywidualizm, poczucie oddzielności Dźiwa doznawane jako pozorna własna wyższa jaźń czy dusza, Dźiwatman, jest w istocie zasłoną, która odgradza Dźiwę od Atmana - Brahmana, odgradza iluzoryczną jaźń od prawdziwej i wiecznej jaźni jaką jest Atman. Ludzie którzy mówią o poczuciu i doznaniu własnej jaźni, własnej duszy, nie mają jeszcze nawet przebłysków doświadczenia Jaźni, Duszy, Atmana, gdyż ta własna jaźń, własna wyższa jaźń to jest Ego, Dźiwatman, w odczuwaniu zwykle najmocniej połączony z ośrodkiem serca, Anahatą...
Dwaitadwaita
System dwaitadwaity (dualistycznego monizmu) stworzył Nimbarka (teorie na temat dat jego życia są bardzo różne). Zgodnie z tym systemem Brahman jest najwyższym bytem, Absolutem, pełnym łaski, miłości i szczęścia. Dochodzi się do niego poprzez łaskę i oddanie się mu. Dusze i wszechświat są emanacją Brahmana, są przez niego powstrzymywane i całkowicie od niego zależne. Są jednocześnie tym samym co Brahman i różne od niego. Aby opisać stosunek między nimi używa się analogii np. Brahman jest jak Słońce, a dusze i wszechświat jak jego promienie.
Źródła myśli wedantyjskiej
Trzy teksty na których opiera się wedanta:
- Brahmasutry (Wedantasutry) - tekst uznawany za święty wyłącznie przez wedantystów, wyróżniający ją od innych kierunków myśli.
- Upaniszady - tekst uznawany za święty przez praktycznie każdego hinduistę
- Bhagawadgita - jeden z niewielu tekstów łączących praktycznie wszystkich hinduistów, jedno z głównych źródeł wiary dla wielu.
Określane są wspólnie mianem Praśtana-Trai.
Niektórzy wielcy filozofowie wedantyjscy inspirowali swą myśl dodatkowo innymi źródłami jak np. Bhagawatapurana.
Parama Hamsa
Łabędź, a właściwie Wielka Gęś Himalajska (Hansa, Hamsa) jest istotnym motywem w adwaitawedancie. Jego symboliczne znaczenia to:
1. Poprzez powtarzanie słowa hamsa (sanskryckiego słowa oznaczającego łabędź), staje się sau-ham (w sanskrycie zwrot ten oznacza "Ja jestem Nim").
2. Mimo iż łabędź (gęś wielka) mieszka w wodzie, woda nie brudzi jego piór; tak samo wyzwolony adwaityn nie daje się zwieść mai, mimo iż w niej żyje.
3. Mnich z zakonu daśanami (dziesięciu nurtów) nazywany jest Paramahamsą (najwyższym łabędziem).
 |
| Góra Śrikantha - 6150 m n.p.m |
Śiwa Adwaita - Viśiṣṭādvaita
Doktrynę Śiwa Adwaity przedstawił Srikantha (Śrikantha, XI-XII wiek) w swej Brahmasutra Bhaszji, śiwaickim komentarzu do Brahmasutr, dzieła legendarnego Badarajany, który w 550 wierszach streścił Upaniszady. Brahmasutry razem z Bhagawadgitą i Upaniszadami są kluczowymi pozycjami filozofii wedanty. Komentarze do wszystkich tych pozycji napisali Śankara (według Swamiego Nirdźananandy Saraswati żył w latach 686-717), Ramanudźa (1017–1137) i Madhwa (1238-1318), czego rezultatem były trzy różne systemy filozoficzne: niedualizm, kwalifikowany niedualizm i dualizm. Śankara był monistą, który przykładał mniejszą wagę do wielbienia osobowego Boga. Ramanudźa i Madhwa z kolei rozwinęli teistyczne filozofie, które za najbardziej wzniosłą ścieżkę uznawały żarliwe wielbienie Wisznu. Srikantha był pierwszym filozofem wedanty, który podobne znaczenie przyznał oddaniu dla Śiwa Boga. Jego doktryna przyjęła nazwę Śiwa wiśisztadwaita (Viśiṣṭādvaita) i mimo podobnej nazwy, różniła się od doktryny kwalifikowanego niedualizmu Ramanudźy.
Właściwie nic nie wiadomo o życiu Srikanthy. Nie zainicjował on ruchu społecznego podobnego lingajatom czy Śiwa siddhancie. Na podstawie jego pism można jednak stwierdzić, iż był wybitnym myślicielem i żarliwym wielbicielem Śiwa Boga. Nauki Srikanthy stały się szerzej znane dzięki Appaja Dikszicie, który w XVI wieku skomentował jego teksty.
Według Śrikanthy Śiwa Bóg stworzył świat jedynie w celu zabawy. Jest On sprawczą przyczyną stworzenia, a jako Śakti także jego przyczyną materialną. Śiwa Bóg przyjmuje formę wszechświata, ale nie bezpośrednio tylko za sprawą swej Śakti (mocy). Mimo to pozostaje transcendentny, czyli ponad światem, jego oddziaływaniem i ograniczeniami. Śiwa Bóg posiada duchowe ciało i zamieszkuje krainę bardziej promienną niż miliony słońc. Wstęp do niej mają wyzwolone dusze. W swej Brahmasutra bhaszji Srikantha napisał: „W chwili stworzenia, którą poprzedza pierwsze poruszenie Jego energii, wyłącznie za sprawą impulsu woli, niezależnie od jakiejkolwiek materialnej przyczyny i ze swego bytu, On stwarza, to znaczy, przejawia sumę świadomych i nieświadomych istot”.
Oczyszczenie, oddanie i medytacja o Śiwie Bogu jako o Jaźni – Akaśa w sercu – są składnikami drogi wyzwolenia. Obiektem medytacja jest Jaźń, Śiwa Bóg, Jedyny Byt, który przeistoczył się we wszystkie byty. Wolność pojawia się w następstwie osiągnięcia przez adepta spokoju umysłu, wiary i nieprzywiązania, a dusza zrzuca więzy, dzięki żarliwej kontemplacji Najwyższego Śiwa, Parama Śiwa. Wyzwolenie zależy od łaski, a nie od uczynków.
Po śmierci, wyzwolona dusza udaje się drogą bogów do Śiwa Boga, by nigdy już nie wrócić do świata doczesnego. Indywidualna dusza żyje nadal w sferze duchowej, ciesząc się wszechwiedzą i innymi atrybutami Śiwa Boga, podobną Bogu Mocą, z wyjątkiem mocy stwarzania. Dusza, Atman, nie osiąga pełnego zjednoczenia z Brahmanem (Śiwą Bogiem), lecz przejawia Jego cechy. Człowiek jest sam odpowiedzialny za swe czyny, ponieważ dysponuje wolną wolą. Śiwa Bóg nie ingeruje w życie człowieka, lecz wyłącznie umożliwia mu odebranie następstw jego postępków. Srikantha napisał: „Śiwa wchodzi w kontakt z trzema energiami: wiedzą, wolą i działaniem, wstępuje w sumę następstw, wyłania się jako wszechświat i formuje trójcę Bóstw (Wisznu, Brahma i Rudra). Któż jest w stanie pojąć wielkość Śiwa, Wszechmocnego i Wszechwiedzącego?”
Appaja Dikszita (1554-1626) był wybitnym filozofem, poetą i znawcą doktryn wedanty. Dał się także poznać jako żarliwy wielbiciel Śiwa Boga. Do dziś kapłani korzystają z jego podręcznika na temat obrzędów świątynnych. Uchodził za zwolennika doktryny adwaity Adi Śankary i wsławił się jako skuteczny propagator śiwaizmu w południowych Indiach. Na przełomie XVI i XVII wieku śiwaizm znajdował się w trudnym położeniu. Król Widźajanagara, który władał terytorium obecnego stanu Tamil Nadu, wspierał bowiem wisznuizm i Ramaradźę, główną postać wisznuickiego ruchu bhakti. Ramaradźa zginął po upadku króla w 1565 roku, lecz wisznuizm dalej dominował, dzięki wysiłkom jego uczniów. Do zmiany status quo doszło dopiero wtedy, gdy Appaja przekonał do swych poglądów króla Ćinna Bommana z Wellore (rządził w latach 1559-1579).
Appaja Dikszita zdobył uznanie jako komentator współczesnych sobie doktryn filozoficznych, ceniony także przez swych oponentów. W swych 104 książkach ze zrozumieniem traktował inne szkoły myślenia, objaśniał światopogląd własnej szkoły i śiwaicką tradycję bhakti. Appaja otrzymał wielką pomoc od króla Ćinna Bommana, który organizował debaty swego protegowanego z przedstawicielami innych szkół (gromadziły one do 500 osób), a także podróżował z Appają w celu głoszenia kultu Śiwa Boga. Appaja napisał w Śiwakarnamryta: „Ponieważ letni skwar niecnych krytyków Śiwa Boga jest gotów spalić nasiona oddania dla Śiwa, które kiełkują w sercach Jego wielbicieli […], napisałem tę oto księgę, pełną słodkich wierszy, aby ożywić przyschnięte nasiona”.
Appaja Dikszita wyjaśniał, iż nacisk, jaki Srikantha kładł na Saguna Brahmana (Boga posiadającego cechy), a nie Nirguna Brahmana (Boga pozbawionego cech) służył wzbudzeniu wiary i oddania wśród wyznawców Śiwa Boga. Oba składniki są bowiem konieczne, by móc podążać ścieżką wiodącą do poznania Transcendentnego Absolutu – Paraśiwa, Nirguna Brahmana. Appaja wyjaśniał w Śiwakarmani Dipice: „Mimo iż religię adwaity głosili wielcy nauczyciele, tacy jak Śri Śankara, przyjmują ją tylko ci, którzy otrzymali łaskę Śiwa Boga”.
Szkoła Śiwa Adwaity nie dotrwała na południu Indii do naszych czasów w ówczesnej postaci, jednak należy docenić jej wkład w pogodzenie filozofii wedanty i siddhanty oraz w odrodzenie śiwaizmu na południu Indii w XVI wieku. Nauki Śiwa Adwaita są kultywowane w wielu szkołach i liniach przekazu śiwaickiej Jogi oraz Tantry. Adwaita Śiwa jest ciągle żywa na północy Indii w różnych nurtach kaszmirskiego śiwaizmu.
...............................................
Artykuł z czasem zostanie uzupełniony, m.in. o informacje tyczące różnych nurtów Adwaita Wedanty.
Zajrzyj znowu!
Rewelacyjny tekst!
OdpowiedzUsuń