Mistrz A G Mohan i Hatha Joga

A.G. Mohan - współczesny mistrz hatha jogi, uczeń słynnego Guru Tirumalai Krishnamacharya 

A. G. Mohan, Mohanji (ur. 1945 w Tamil Nadu w Indii) - współczesny mistrz hathajogi, podobnie jak B.K.S. Iyengar, uczeń Tirumalai Krishnamacharya. Przez 18-cie lat, od 1971 do 1989 roku uczył się od mistrza Krishnamacharya. Autor książki "Yoga for Body, Breath and Mind" (Joga dla ciała, oddechu i umysłu, 1993) oraz współautor, wspólnie z żoną i synem "Yoga Therapy" (Terapia jogą, 2004). Współzałożyciel organizacji Svastha. Przetłumaczył na angielski traktat "Yoga Yajnavalkya" - jedno z najważniejszych dzieł indyjskich o jodze. Podobnie jak Iyengar podaje tylko swoją gotrę (klan) jako imię, zatem jest to mistrz z klanu Mohana, z gotry Mohanów. 

Indra Mohan oraz A. G. Mohan - Nauczyciele Hatha Jogi

A.G. Mohan-Ji jest mistrzem hatha jogi, naucza razem z żoną Indrą Mohan, synem Ganeshem oraz córką Nityą. Prowadzi warsztaty hatha jogi i ajurwedy na całym świecie. W 2009 roku był w Czechach, Niemczech, Holandii i Norwegii. Jeden warsztat skupia się na zagadnieniach psychologii indyjskiej, a drugi na ajurwedzie i terapii jogą. Żona Indra, syn Ganesh oraz córka Nitya także prowadzą warsztaty, a każdy z nich zawiera tylko drobny komponent praktyki asan. Dla wielu ludzi ćwiczących jogę kontakt z Mohanami stał się ostatecznym przełomem w procesie pozbywania się starych uwarunkowań i błędów w schemacie nauczania jogi w Europie. 

A. G. Mohan to bliski uczeń mistrza Tirumalai Krishnamacharya (1888-1989) który przekonał go, by pozwalał nagrywać swoje klasy hatha jogi z intonacji wedyjskiej na dyktafon. Dzięki temu istnieje sporo nagrań głosu mistrza Krishnamacharya. Mohan-Ji był bliskim studentem Krishnamacharya-Ji przez 18 lat, aż do śmierci tego indyjskiego Guru-Ji - mistrza hatha jogi. Prawdziwy uczeń pozostaje przy mistrzu az do jego śmierci, gdyż od mistrza ciągle trzeba się uczyć - nie ma końca nauki, jeśli podąża się za mistrzem jogi, za Śri Guruh. Mistrz polecał nawet w swojej książce naukę u swoich dwóch głównych uczniów: u swojego syna Venkata Desikachar oraz u Mohanasarma, jak nazywa A.G. Mohana. Obaj otrzymali tytuły: Amarasimha - Lew Nieśmiertelności oraz Sathirthya - Tych, którzy poznali prawdę od Guru. 

A.G. Mohan jest nauczycielem o bardzo surowych zasadach, a uczeń doskonale wie, gdzie są granice, i jednocześnie pełnym łagodności oraz zrozumienia. W nauczaniu A.G. Mohan Ji najbardziej widoczny jest kontekst. Mohan-Ji zaznacza, że joga jest „zatrzymaniem poruszeń umysłu” czy „poszukiwaniem stabilności i spokoju umysłu”, a zatem poszukiwanie praktyk utrwalających samskarę spokoju umysłu wyznacza kontekst całej praktyki - także praktykę asany. 

Srivasta Ramaswami (ur. 1939), inny znany uczeń Krishnamacharya w 1971 roku, kiedy A.G. Mohan miał zaledwie 26 lat, zachęcił go do uczestnictwa z praktyce jogi u swojego mistrza Tirumalai Krishnamacharya, który miał wówczas 82 lata. Po wykładzie, młody A.G. Mohan, podjął lekcje jogi pod kierunkiem Desikachar'a - syna Krishnamacharya Ji (Dźi), a także uczestniczył w regularnych spotkaniach z samym Mistrzem, gdy ten nauczał jogi, rozumianej w jej właściwym sensie, jako cały system przekazywany od tysiącleci, od jej założycieli, Mistrza Śiwa i Parvati. 

Yogacharya (Jogaćarja) Tirumalai Krishnamacharya zmarł czy odszedł do niebios w 1989 roku, a A.G. Mohan, dla uczniów Mohanji, jest jednym z jego długoletnich uczniów hatha jogi zwanej także jogą ciała od nacisku na asany, bandhy i mudry w podstwowym treningu jogicznym. Tirumalai Krishnamacharyi odbył bardzo intensywne studia hatha jogi w Himalajach i Tybecie, a jego nauczycielem był słynny jogin Rama Mohana Brahmacari, lepiej znany pod swoim tybetańskim imieniem. Wszyscy uczniowie Krishnamacharyi powołują się na fakt, że jego głównym nauczycielem był niejaki Rama Mohana Brahmacari z Tybetu od którego otrzymał dikszan (inicjacje) w czteropoziomowym systemie hatha jogi stając się nathą - inicjowanym adeptem hatha jogi. Tirumalai Krishnamacharya otrzymał od swojego Guru Rama Mohana Brahmacari sandały oraz rysunki asan co od dalekiej starożytności jest oznaką otrzymania prawa do nauczania hatha jogi pośród nathów. Sandały otrzymuje tylko uczeń, który osiągnął ostatni poziom inicjacyjnego wtajemniczenia oraz otrzymał prawo do nauczania w ramach kontynuacji linii mistrza nathów. W 1976 roku T.K.V. Desikachar powołuje do życia Krishnamacharya Yoga Mandiram, a w pierwszym Zarządzie zasiadają obok Desikachara także Srivatsa Ramaswami i A.G. Mohan. 

Yogeshwara Rama Mohana Brahmacari Guru Maharaj pisany także jako Ramamohana Brahmachari (Rammohan Barahmachari), mieszkał w Himalajach, nad brzegiem słynnego jeziora joginów Manasasarovar w Tybecie, w okolicy Góry Kailaś, gdzie znajdują się słynne jaskinie jogów pustelników. Bardzo gruntownie i intensywnie nauczał hatha jogi, w tym ponad 700 form asan w ponad 3 tysiącach form wykonania (odmian). Miał z okolicy bardzo dużo uczniów, w tym także przyjezdnych z dalszych regionów, jak  Tirumalai Krishnamacharya z Mysore, który uczył się hatha jogi w młodym wieku przez ponad siedem lat, a właściwie prawie osiem lat, od roku 1918/1991 czyli w latach 1918-1925. Nauka hatha jogi obejmowała zarówno traktaty takie jak Yoga Koranta napisany przez Vamana Rishi czy Yogasutra Maharishi Patanjaki, jak i umiejętności siddhów czy fakirów ćwiczone w hatha jodze jak powstrzymywanie pulsu. Ramamohana Brahmachari miał żonę i troje dzieci, a bardzo intensywne lekcje odbywały się każdego dnia obejmując także terapeutyczne zastosowania ćwiczeń jogi i ajurwedy tybetańskiej. Swami Rammohan Brahmachari Guru Maharaj z Mukta Narayan Kshetra, uczeń świątyni Muktinarayana czy Muktinatha z północnego Nepalu, odszedł w wieku lat około 130, zatem żył bardzo długo. 

Tradycyjne Asany w Hatha Jodze

Yogacharya Tirumalai Krishnamacharya (1888-1989) wykształcił wielu wybitnych nauczycieli hatha jogi, z których najbardziej znani są B.K.S. Iyengar i K. Pattabji Jois, ale tak naprawdę sedno jego nauczania przekazuje trzech nieco mniej znanych nauczycieli: syn mistrza T.K.V. Desikachar, Śrivatsa Ramaswami (który studiował 33 lata z Krishnamacharyą) i A.G. Mohan (który studiował 18 lat z Krishnamacharyą). Różnią ich pewne szczegóły nauczania, np. Mistrz Ramaswami jest zdecydowanie bardziej ortodoksyjny w kontekście budowania sekwencji asan, a Mistrzowie A.G. Mohanji i Desikachar budują raczej proste sekwencje w kontekście terapeutycznym, Desikachar nie odwołuje się bezpośrednio do koncepcji vinyasa kramy, która z kolei jest sednem nauczania Ramaswamiji i niezwykle istotnym wątkiem u A.G. Mohana czyli Guru Mohanji. A.G. Mohan uważa "metodę inteligentnych kroków" za zasadniczy wątek vinyasa kramy obok pełnej synchronizacji oddechu z ruchem, która jest absolutną podstawą do praktyki asan w hatha jodze. A.G. Mohan nieco inaczej rozwinął nauki mistrza Krishnamacharya praktykując i ucząc sekwencji asan mniej wymagających, luźniejszych oraz bardziej terapeutycznych, zapewne dlatego, że bardziej uczy pacjentów i rekonwalescentów. 

Srivatsa Ramaswami (urodzony 1939 roku) to nauczyciel jogicznych metod vinyasa krama, autorytet w zakresie recytacji wedyjskiej. Uczeń "popularyzatora współczesnej hathajogi" Śri Tirumalai Krishnamacharya, u którego studiował przez 33 lata. Srivatsa Ramaswami, wraz z dwoma innymi długoletnimi uczniami Śri Tirumalai Krishnamacharya - synem mistrza T.K.V. Desikacharem i A.G. Mohanem - choć ich nauczanie nieco różni się od nauczania Ramaswamiego - przekazuje pełne spektrum nauczania Śri Tirumalai Krishnamacharyi czyli podstaw hatha jogi. Srivatsa Ramaswami napisał cztery książki o jodze i nagrał ponad 40 kaset z recytacją popularnych jogicznych mantr i fragmentów Wed. 

A.G. Mohanji rozpoczął studia jogi u Guru Tirumalai Krishnamacharyaji w 1971 roku. A.G. Mohan w czasie studiowania hatha jogi pod kierunkiem Mistrza Tirumalai Krishnamacharya uczył się w latach 1973 i 1974 recytacji Prasnopanishad, Mundakopanishad oraz innych jogocznych Upaniszad. W 1975 roku uczył się wersetów Yoganjalisaaram. W latach 1975-1976 uczył się Yoga Yajnavalkya, bardzo ciekawych nauk o jodze. W latach 1976-1977 uczył się istotnych nauka zawartych w klasycznym traktacie Hatha Yoga Pradipika, który w zarysie omawia podstawy inicjacyjnej hatha jogi wedle systemu czterech wtajemniczeń. W latach 1976-1979 uczy się nauki o jodze zawartej w traktacie Bhagavad Gita. W latach 1977 do 1978 zapoznaje się od Mistrza z Samkhya Kariką jako uzupełnieniem do Bhagawad Gity. Z istotnych praktyk, w latach 1975 do 1989, pod kierunkiem swojego mistrza uprawiał codzienne recytacje tekstów wedyjskich, tak jak to praktykują wszyscy prawidłowo uczeni adepci hatha jogi na całym świecie. 

W latach 1979-1980, od Krishnamacharya w czasie podróżowania z mistrzem po Europie, nauczył się bardzo ezoterycznego podejścia do pranajamy czyli praktyk oddechowych, a także zapoznał się z aspektami wspólnymi jogi i ajurwedy. W latach 1980 i 1981 uczył się od mistrza intensywnie rytuałów wedyjskich, także ich symboliki i zastosowań, sięgając do źródeł takich jak Gayatri Ramayana oraz wykonując codziennie rytualne praktyki Sandhyavandana. W latach 1981 i 1982 studiował pod kierunkiem mistrza bardzo intensywnie metody praktyk z tradycyjnego traktatu hatha jogi znanego jako Gheranda Samhita oraz ezoteryczne praktyki trzeciego i czwartego poziomu hatha jogi wedle traktatu Hatha Yoga Pradipika. W 1982 roku powtarzane i pogłębiane były nauki Yoga Taravali mistrza Sri Adi Śankara. W 1983 roku, A.G. Mohan i inni ówcześni uczniowie musieli zgłębić gruntownie niuanse sanksrytu i jego gramatyki wedle traktatów Panini, a także zgłębiać dzieło Taittiriya Pratishakya. 

W 1985 roku A.G. Mohan i inni ówcześni uczniowie uczyli zastosowań jogi dla celów ajurwedyjskich czyli uczyli się stosowania jogi leczniczej w praktyce terapeutycznej. Od 1986 do 1989 nauka A.G. Mohanji była ukierunkowana na głębsze duchowe aspekty jogi, w tym jantry, mantry i tantryczne rytuały oraz na studia nad traktatami Taittiriya Upanishad i Narayana Upanishad. W czasie całego okresu, jednocześnie studiowano przynajmniej trzy przedmioty jogiczne równoległe, a studiowanie nad wybranym traktatem trwało od sześciu miesięcy do trzech lat, w sesjach od dwóch do trzech godzin tygodniowo. W latach 1990 do 1995 A.G. Mohan powtarzał i składał sobie w całość wszystko to, co się przez 18 lat nauki nauczył był od Mistrza Krishnamacharya czyli od swojego Guru (Guruji, Gurudźi). Mistrz Krishmanacharya najbardziej sobie cenił traktat Yoga Yajnavalkya poświęcony tradycyjnej jodze ośmiostopniowej (ashtanga to osiem grup ćwiczeń jogi), a A.G. Mohan w końcu przetłumaczył go na język angielski w 1999 roku. 

A.G. Mohan w czasie swoich studiów hatha jogi pod kierunkiem Guru Krishnamacharya opanował także tradycyjną wedyjską astrologię oraz zastosowanie mantramów wedyjskich w celach leczniczych, pod kątem terapii opartych na jodze i ajurwedzie. Astrologia jest częścią istotną tradycyjnej nauki wszelkiej jogi, podobnie jak mantramy wedyjskie, które należą do absolutnie wymaganych podstaw praktykowania jogi. Oczywiście joga ma aspekty tantryczne, a sama hatha joga jest istotnym treningiem indyjskiej i tybetańskiej tantry, podobnie jak kundalini - to zaawansowane praktyki hatha jogi, które A.G. Mohan musiał intensywnie praktykować, demonstrując także ich ezoteryczne i duchowe efekty. Z wartych wspomnienia faktów jest to, że zarówno żona jak i dzieci A.G. Mohana zajmują się praktykowaniem jogi oraz pomagają swojemu ojcu i Guru w nauczaniu czy chociażby pisaniu i publikowaniu książek. Jego żona, Indra Mohan, praktykuje i naucza jogi od ponad 35 lat, także będąc uczennicą mistrza Krishnamacharya. 

A.G. Mohan wyjaśnia na swoich warsztatach jogi termin moksza, który pochodzi od rdzenia muć – być wolnym, jak również podkreślił, że w indyjskiej filozofii poszukujemy wyzwolenia od cierpienia (dukha). Mohanji pokrótce objaśnia wszystkie 16 darśan (szkół filozofii indyjskiej), wyliczonych przez XIV-wieczny tekst “Sarva darśana sangraha”, a dopiero na koniec zaczyna nauczać joga darśany i smkhja darśany czyli filozofii najbardziej jogiczych. A.G. Mohan naucza, że darśany powstały, aby ustrukturyzować doświadczenia medytacyjne opisane w Upaniszadach. Termin Upaniszady w wolnym tłumaczeniu oznacza, że poprzez usunięcia ignorancji (ni) otrzymujemy środki (szad), by zbliżyć się do swojego prawdziwego Ja (upa). Mistrz Mohanji podkreśla, iż teksty takie jak Upaniszady, Jogasutry itp. były tworzone przez riszich (mędrców) z współczucia (karuna, pragnienie usunięcia czyjegoś cierpienia). 

Filozofię sankhji to koncepcja trojakiego cierpienia spowodowane przez nas samych lub poprzez zmiany zachodzące w naszym ciele i umyśle, spowodowane przez inne istoty żywe, mające swoją przyczynę w przyrodzie nieożywionej, oraz system 25 tattvas (tzw. Drzewo sankhji). Mistrz Mohanji zauważa, że wśród 25 tattw są elementy, które nie podlegają zmianom (Ja – Purusza) oraz elementy, które podlegają zmianom (rozmaite funkcje umysłu, narządy zmysłów i ciało, świat zewnętrzny). Na pracy z umysłem (emocje, myśli) skupia się sankhja, a przede wszystkim jej praktyczne dopełnienie – joga. A.G. Mohan używa tradycyjnego terminu sankhja-joga, podkreślając, że sankhja nie istnieje bez jogi i joga bez sankhji. W zasadzie wszystkie filozofie indyjskie opierają się na koncepcji 25 tattw, pochodzącej z sankhji. Owych 25 tattv sankhji nie jest tak naprawdę opisem świata, a opisem procesu percepcji z jednej strony, jak również strukturą do medytacji. 

A.G. Mohanji doskonale wprowadza w zagadnienia tradycyjnej jogi wedle traktatu Jogasutry Maharyszi Patańdźali. Wyjaśnia termin dukham (du – zanieczyszczony, zatłoczony; kham – przestrzeń) i sukham (su – przyjemny, rozszerzony). Oczywiście termin “przestrzeń” dotyczy umysłu. Mistrz Mohanji zwróca także uwagę na to, że sukham jest tym, co jest subiektywnie przyjemne dla mnie, tak samo dukham jest tym, co jest nieprzyjemne dla kogoś indywidualnie. Podkreśla, że sukham/dukham są jedynie mentalnymi odczuciami, doznaniami umysłu, manasu. Mohanji poświęca sporo czasu praktyki na omówienie koncepcji vrrti-samskara ćakra – cyklu myśli i zapisania wrażenia. W tej koncepcji jogicznej myśli i emocje (vrtti) wywołują określone wrażenia (samskary), które zostają zapisane w umyśle, ale których nie dostrzegamy. Z kolei te wrażenia wywołują kolejne myśli i emocje. W ten sposób cykl vrtti-samskara jest kontynuowany na zasadzie błędnego koła. Jeżeli cykl vrtti-samskara nie podlega żadnej kontroli to doprowadza to do stanu obsesji lub uzależnienia. Czynnikiem, który może przełamać ten cykl jest wola (Puruszakara Prayatna – dosłownie specjalny wysiłek Puruszy czyli Duszy/Jaźni, by uświadomić sobie swoje prawdziwe Ja). Samskary można zlikwidować jedynie przez wytworzenie innych samskar, dlatego w procesie medytacji rozwijamy samskarę spokoju. 

Śrimad Bhagavatam porównuje proces uwolnienia od samskar do wyciągania ciernia ze stopy przez podważanie go drugim cierniem. Rozwój nowych samskar, by wyprzeć stare, dokonuje się w jodze za pomocą metod krija jogi, która jest drugim stopniem wtajemniczenia w czterostopniowym misterium Maharyszi Patańdźali. Elementy krija jogi: tapas, svadhyaya i Iśvara-prani-dhana dają kontrolę odpowiednio nad działaniem, mową i umysłem osoby ćwiczącej jogę. Tapas objaśniany przez Mistrza Mohanji oznacza przezwyciężanie mentalnego oporu i godzenie się na pewien dyskomfort, wynikający z praktyki. Jednakże warto podkreślić, że tapas nie jest umartwianiem się na sposób destrukcyjnej ascezy. Svadhjaja (co oznacza “iść w pobliże siebie”) jest nade wszystko praktyką recytacji mantr w jodze. Svadhjaja nie jest jedynie jakąś autorefleksją, gdyż zajmując się zbytnio przeszłością – wzmacniamy stare samskary, a gdy zaczyna się grzebać w śmieciach, zaczyna się śmierdzieć. 

Iśvarapranidhanę definiuje jako oddanie Bogu oraz pogodzenie się z owocami swojego działania zanim działanie zostanie podjęte. Niezwykle istotne, że proces pogodzenia się z rezultatami naszych czynów ma zajść przed wykonaniem działania, a nie być godzeniem się z zaistniałą już rzeczywistością. Mistrz Mohanji przedstawia również proces usuwania cierpienia za pomocą jogi ośmiostopniowej, zaznaczając, że często aby usunąć dukham trzeba również usunąć sukham, gdyż jest to para współistniejących przeciwieństw. 

Mohanji uczy, iż cała wiedza przekazywana przez riszich w wedyjskich jogicznych darśanach nie jest dla ogółu, a jedynie dla poszukujących. Mohanji zwraca uwagę na to, że studiowanie darśan jest dla osób, które zadają pytania i nauczyciel odpowiada na pytania, które są postawione, indywidualnie podchodząc do każdego ucznia. Podkreśla, iż całe nauczanie jego guru – Krishnamacharyi było oparte o daleko idącą indywidualizację, a przykładowo to, co jest obecnie nauczane jako astanga vinyasa joga nauczał tylko młodych chłopców w celach organizowania pokazów hatha jogi w szkołach. 

Warsztaty w Indiach rok 2012 - Hatha Joga z A.G. Mohan

Mistrz Mohan przypomina często na swoich warsztatach jak poprosił swojego Guru Krishnamacharyę o możliwość studiowania jakiegoś tekstu na temat vaigragya (wairagja, nieprzywiązania), ale Guru odmówił, uzasadniając: “Nie jesteś jeszcze gotowy. Poczytasz o nieprzywiązaniu i porzucisz swoją żonę i dzieci. Nie chcę być za to odpowiedzialny. Wrócisz do tego tekstu za jakieś 10 lat”. A.G. Mohan przypomina uczniom jogi, że pierwszy komentator Maharyszi Patańdżali – Guru Vjasa (Veda Vyasa) podkreśla, że Patańdżali nie używa terminu joga w znaczeniu ‘łączyć’, tylko w znaczeniu samadhi, a to jest cała pełnia zjednoczenia z Atmanem i Brahmanem. 

Mohanji często objaśnia Bhagawad Gitę, prostuje krysznaickie błędy w jej interpretacji, wyjaśnia, że karma joga przedstawiona w Bhagavadgicie jest równoznaczna z krija jogą Patańdżali Maharyszi (tapas, svadhyaya i Iśvarapranidhana). W tym rozumieniu bhakti joga (związana z Iśvarapranidhaną) jest elementem karma jogi. Karma jogę czy krija jogę, Mistrz Mohanji rozumie jako działanie podejmowane dla osiągnięcia stanu jogi czyli samadhi. Mohanji uczy, że uniwersalną dharmą dla wszystkich są jamy i nijamy, do których można dodać daya (współczucie) oraz dana (szczodrość). 

A.G. Mohan wspomina, że na jednym ze swoich ostatnich spotkań z Krishnamacharyą, zapytał Guru co jest najważniejsze w życiu, a ponad 100-letni wówczas Krishnamacharya odpowiedział: A… A… A…, co oznaczało: Arogyam (zdrowie)… Ayus (długowieczność)… Atma Satśatkaram (samorealizacja). Pierwsze A uzyskamy dzięki praktyce asan, drugie poprzez pranajamę, a ostatnie dzięki medytacji, zatem pozostaje tylko praktykować. Sesje asan poprowadzone przez A.G. Mohana lub przez jego żonę Indrę Mohan, zawierają zwykle kilka relaksacyjnych vinjas (form, serii) wykonywanych na wydłużonym oddechu. Asany skojarzone są z sesjami recytacji wedyjskich mantr. Asany oraz recytacje mantr wedyjskich są krótkimi lekcjami dodanymi do części zasadniczej jaką jest nauka jogicznej wiedzy, przyswajane przez uczniów wykłady z filozofii którą jest joga, ta prawdziwa joga, rodem z Indii, Himalajów i Tybetu. Sesje warsztatowe z A.G. Mohanji trwają zwykle przez okres od 3 do 4 godzin, tak jak prawidłowo prowadzi się zajęcia jogi w tradycyjny sposób. Pomiędzy sesjami są zwykle 1,5 godzinne przerwy na odpoczynek czy posiłek. 

"Joga jest praktyką transformacji (przemienienia), a nie ćwiczeniem dla dobrego samopoczucia.' - A.G. Mohan