JHWH - Jahwe - Imię Wielkiego Boga

Jahwe lub Jahweh - hebr. יהוה – JHWH lub YHVH czytane także Jahwah, Jahuwah, Jehowah - to imię własne Boga (hebr. Elohim, arab. Allah) czczonego szczególnie w judaizmie i chrześcijaństwie. Odnosi się do bóstwa pojmowanego na sposób monoteistyczny jako Absolut. Przynajmniej do czasów Mojżesza (około XIII wiek p.e.ch.), któremu, według Biblii, imię to miało zostać objawione, Żydzi oddawali mu cześć jedynie na sposób monolatrii – czcząc jedno bóstwo Jahwe (Yahvah), lecz nie przecząc istnieniu innych bóstw czy aniołów. Niektórzy uczeni podają hipotezę, jakoby kult Jahwe został przejęty z wierzeń ugaryckich. Przeczy temu tradycja elohistyczna. Imię Jahwe występuje w tekście masoreckim Starego Testamentu 6828 razy. W 25 przypadkach występuje w skróconej, późniejszej formie Jāh. Poza Biblią hebrajską znaleziono je na przykład na steli króla Meszy z IX/VIII w. p.e.ch. oraz w korespondencji z Lakisz z około 589 roku p.e.ch. Imię to jest częścią występujących w Biblii wielu imion nadawanych ludziom, jak Eliasz (hebr. Eliyyáhu), Izajasz etc. 

JHWH lub YHVH - Jahwah, Jahwe, Jahweh, Jehowah - to imię Boga Izraela w Starym Testamencie. Spotykamy je najczęściej ze wszystkich spotykanych określeń, bo aż 6823 razy. Natomiast imię Elohim występuje jedynie 2500 razy. W poszczególnych księgach Starego Testamentu imię Jahwe występuje w pięcioksiągu 1778 razy, w Księdze Jezuego 204 razy, w Księdze Sędziów 165 razy, w Księgach Królewskich 484 razy, w Kronikach 494 razy, u Izajasza 357 razy, u Jeremiasza 611 razy, Ezechiela 211 razy, w Psalmach 670 razy. Powyższa pobieżna statystyka dowodzi jak ważne jest to imię w Starym Testamencie, w Biblii, dla całej kultury żydowskiej i chrześcijańskiej. Kiedyś od czasów średniowiecza, wymawiano tetragram  JHWH – Jehowa, opierając się na tekstach Masoretów z XIII w. Obecnie prawie wszyscy bibliści są zdania, iż należy wymawiać to imię – Jahwe, Jahweh. Uznaje się na Zachodzie słuszność drugiego brzmienia, ponieważ za nim przemawiają tradycje Żydów palestyńskich i Samarytan, przekazane przez Epifaniusza, Klemensa Aleksandryjskiego czy Teodoreta. W języku greckim oddali to imię słowami, Jawai lub Jawe. 

JHWH - Jahwah - Imię Boga z Biblii

Istnieje wzmianka, że imię Jahwe znane było jednemu z plemion midianickich, Kenitom, i stąd Mojżesz miałby je przejąć po ucieczce z Egiptu, kiedy przebywał na terytorium, gdzie plemiona te koczowały (por. Sdz 1,16; Lb 10,29). Jahwe miał być znany Madianitom i ich Szejkom (Duchowym Przywódcom), był też bóstwem opiekuńczym miasta Ejlat nad Morzem Czerwonym. Opinia ta nie jest całkiem zgodna z tradycją elohistyczną, zgodnie z którą źródłem imienia Jahwe było objawienie Boga Mojżeszowi przy Horebie, ale Mojżesz mógł być kolejnym Prorokiem, któremu Bóg objawił swoje Imię. Biblijna tradycja jahwistyczna twierdzi jednak, że imię Jahwe, JHWH, było znane niemal od zawsze, a jego wzywanie rozpoczęto już w czasie życia biblijnego Proroka Seta, trzeciego syna Proroka Adama. Należy to rozumieć jako jahwistyczną reinterpretację starego przekazu ustnego o początkach rodzaju ludzkiego (por. Rdz 2,4b-3,24) i o biblijnych patriarchach. Większość z imion biblijnego Boga, było używanych wcześniej przez plemiona kananejskie na określenie ich lokalnych pogańskich bogów. Uczeni tłumaczą to faktem, że po osiedleniu się na terenach Kanaanu między Jordanem a wybrzeżem Morza Śródziemnego, Żydzi przyswoili sobie miejscowy język kananejski (por. Iz 19,18). Biblia hebrajska używa jednak tych określeń – z pewnością od czasów Proroka Mojżesza, a najprawdopodobniej także od czasów Proroka Abrahama – do jednego bóstwa, a mianowicie do jedynego Boga Izraela znanego pod ogólną nazwą Elohim - po arabsku odczytywaną jako Allah, a po aramejsku jako Allaha. Pojęcie Boga Jahwe (Elohim JHWH) w Izraelu uformowało się pod wpływem opisanego w Biblii samoobjawienia się Boga (Elohim), który przedstawił się właśnie pod imieniem Jahwe zapisywanym jako tetragrammon JHWH. Kult Jahwe (jahwizm) Boga za czasów Proroka Mojżesza był monoteizmem praktycznym, inaczej monolatrią, czyli oddawaniem czci jednemu bóstwu (spośród wielu innych istniejących), co przejęło pierwotne chrzescijaństwo, w tym Prorok i Mesjasz Jezus Chrystus, który czcił wyłącznie Boga Jahwe nazywając go także Ojcem Niebiańskim, z aramejskiego Abwun d'baszmaja, a po hebrajsku Abw Szamaim. 

Prorok Jozue powiedział w Sychem zebranym plemionom izraelskim, że ich przodkowie „służyli innym bogom” (Joz 24,2). Kontekst tego zdania wskazuje, że następca Proroka Mojżesza odnosił się do przodków Proroka Abrahama - także zwanego Ojcem, Abwun (Abłun), Abw. Natomiast w opisie spotkania z Prorokiem Mojżeszem, Jahwe Bóg mówi o sobie, że jest „Bogiem (Elohimem) Abrahama, Bogiem Izaaka, i Bogiem Jakuba” (Wj 3,6). Stąd określenia z biblijnej Księgi Rodzaju „Ten, którego z bojaźnią czci Izaak” (Rdz 31,42 oraz 53), a także „Potężny Bóg Jakuba” (Rdz 49,24; Iz 49,26) są synonimami Jahwe, JHWH. Chociaż te nazwy mogły być szczególnymi tytułami, określającymi Boga (Elohim, El) patriarchów Izraela, jako ich bóstwa opiekuńczego. Podane przez Księgę Wyjścia 3,14 wyjaśnienie znaczenia imienia Jahwe jako Eheje-Aszer-Eheje (Jestem-Który-Jestem, Jam Jest Który Jest, Jam Jest Tym Który Jest, Jam Jest Tym) ma charakter etymologii ludowej, jak często w Biblii. Jest to najprawdopodobniej skrót dłuższego imienia. Możliwe, że jego pełną formą było: Jahwe-Aszer-Jihwe co oznacza: Daje istnienie wszystkiemu co istnieje lub też: Jahwe Zewa'ot - Daje istnienie zastępom /niebiańskim. Tradycyjne tłumaczenie to Pan Zastępów czyli Jahwe Zastępów odnosi się do zastępów aniołów, cherubinów i serafinów w Niebiosach. JHWH może być czasownikową formą korzenia hwh, które jest starszym wariantem korzenia hjh – być. Samogłoska pierwszej sylaby pokazuje, że słowo jest użyte w formie czasu przyszłego-teraźniejszego przyczynowego: hif'il, powinno się więc imię to rozumieć: Sprawia istnienie, daje istnienie. Niektórzy badacze jak Gerd Theissen, Morton Smith czy Lowell Handy upatrują genezę kultu Jahwe w wierzeniach ugaryckich. Według ich teorii, w okresie gdy system wierzeń Izraelitów był jeszcze politeizmem, panteon bogów izraelskich miał analogiczną strukturę hierarchiczną. Na tej podstawie wywodzą oni postać Jahwe od ugaryckiego bóstwa El, a częściowo Baala, przy czym w procesie gdy wierzenia Izraelitów stawały się monoteizmem, Jahwe przejmował także cechy pozostałych, pomniejszych bóstw. Źródeł do badań porównawczych dostarczyły teksty odkryte w latach 1929-1931 w starożytnym Ugarit (dziś Ras Szamra), jednak bardziej prawdopodobna jest teza o indyjskim, aryjskim pochodzeniu imienia JHWH, gdyż Jahwah (Yahvah) to imię Boga Absolutu wiele razy wspominane w starożytnej indyjskiej Rygwedzie - Najświętszej Księdze Arjów (Aryan). 

Tetragrammaton JHWH  

Tetragram czyli JHWH (YHVH) – to cztery hebrajskie litery będące zapisem imienia własnego Boga w Biblii: jod, he, waw, he (hebr. יהוה). Termin „tetragram” pochodzi z języka greckiego i składa się z członów tetra, „cztero-” lub „cztery”, i grámma, „litera”; dosłownie znaczy więc „czteroliterowy”. W Biblii hebrajskiej tetragram pojawia się ponad 6800 razy. Różne formy jego zapisu można spotkać w źródłach pozabiblijnych, niektórych rękopisach Septuaginty oraz rękopisach qumrańskich. Nie występuje w Nowym Testamencie, wspominają jednak o nim ojcowie chrześcijańskiego kościoła, gdyż imię Boga, JHWH, jest wielce istotne w praktykach mistycznych i w rozwoju duchowym. Etymologia i pierwotna wymowa tetragramu jest rzekomo nieznana dla współczesnych badaczy chrześcijańskich, ponieważ rzekomo nie wiadomo, jakie samogłoski podstawiano podczas czytania, oraz żywa była powygnaniowa tradycja żydowska, która zabraniała wymawiania imienia bożego poza obrębem świątyni w Jerozolimie. W literaturze naukowej można spotkać liczne próby ustalenia prawidłowej wymowy tetragramu; obecnie większość uczonych opowiada się za formą Jahwe, ale popularne są Jahwah, Jahuwah oraz Jehowah. Najwyższy rabin judaizmu jednakże intonuje Imię JHWH przynajmniej raz w roku w czasie ceremonii zarezerwowanych dla zasłużonych rabinów i wyznawców judaizmu. Imieniu temu od tysiącleci przypisywana jest duchowa moc, magiczne cudowne zdolności, a zakaz jego wymawiania służy ochronie charyzmatycznej mocy Bożej płynącej od JHWH na rozwój której kładł nacisk Jezus Chrystus, a którą używał do uzdrawiania duchowego w Imię Boże oraz do egzorcyzmów czyli wypędzania złych duchów i demonów mocą Imienia Bożego JHWH. 

W opracowaniu krytycznym Biblii hebrajskiej (Biblia Hebraica pod red. Kittela oraz Biblia Hebraica Stuttgartensia, dalej BHS) tetragram występuje 6828 razy. Ponadto masoreci zaznaczyli na marginesach (tzw. masora parva[d]) 141 miejsc, w których wcześniejsi przepisywacze (soferowie) zmienili tetragram na słowo Adonaj lub Elohim. W Księdze Estery co prawda nie ma tetragramu JHWH, ale występuje on w czterech różnych miejscach tekstu hebrajskiego jako akrostych: początkowe litery czterech kolejnych słów składają się na JHWH. Litery te wyróżniono w co najmniej trzech starożytnych manuskryptach hebrajskich na czerwono. Na akrostych zawierający tetragram składają się również cztery pierwsze wyrazy Psalmu 96:11. Forma skrócona Jāh występuje w Biblii zaledwie 50 razy: 43 razy w Psalmach, po jednym w Wyjścia 15:2; 17:16; Izajasza 12:2; 26:4, a dwukrotnie w Izajasza 38:11. W Pieśni nad Pieśniami 8:6 jest jako składnik wyrażenia šalehebeteja(h), „płomieniem Jah”. Imię Boże występuje także w Biblii jako składnik teoforycznych imion hebrajskich. Niektóre mogły mieć na początku formy: jô- albo jehô- (29 imion), natomiast inne na końcu: jāhû- albo jāh- (127 imion). Jedno imię ma formę jehô- jako drugą sylabę (Elioenaj, hebr. ʼelj(eh)oʻenaj). Badania onomastyczne wskazują, że imiona teoforyczne zawierające tetragram były bardzo popularne w okresie monarchicznym (VIII – VII wiek p.e.ch.). W czasach powygnaniowych popularność imion z prefiksem jô-/jehô- słabła, natomiast z sufiksem jāhû-/jāh- wzrastała. 

Imię JHWH w Biblii 

Poniżej podano liczbę występowań tetragramu czy poprawniej tetragrammatonu w poszczególnych księgach według tekstu masoreckiego, a moc mistyczną z czytania księgi liczy się aż po dzień dzisiejszy ilością powtórzeń tetragrammonu czyli ilością powtórzeń imienia JHWH w tekście. 

I. Pięcioksiąg Mojżeszowy 

Księga Rodzaju - 165 razy 

Księga Wyjścia - 398 razy oraz Jah - 2 razy  

Księga Kapłańska - 311 razy 

Księga Liczb - 396 razy 

Księga Powtórzonego Prawa - 550 razy 

II. Pozostałe Księgi Starego Testamentu  

Jozuego - 224 razy 

Sędziów - 175 razy 

Rut - 18 razy 

1 Księga Samuela - 320 razy 

2 Księga Samuela - 153 razy 

1 Księga Królów - 257 razy 

2 Księga Królów - 277 razy 

1 Księga Kronik - 257 razy 

2 Księga Kronik -  384 razy 

Księga Ezdrasza - 37 razy 

Księga Nehemiasza - 17 razy 

Księga Estery - 0 razy 

Księga Hioba - 32 razy 

Księga Psalmów - 695 razy oraz Jah - 50 razy 

Księga Przysłów - 87 razy 

Księga Koheleta (Eklezjastesa, Kaznodziei) - 0 razy 

Pieśń nad pieśniami - 0 razy oraz Jah - 1 raz 

Księga Izajasza - 450 razy oraz Jah - 4 razy 

Księga Jeremiasza - 726 razy 

Lamentacje Jeremiasza (Treny) - 32 razy 

Księga Ezechiela - 434 razy 

Księga Daniela - 8 razy 

Księga Ozeasza - 46 razy 

Księga Joela - 33 razy 

Księga Amosa - 81 razy 

Księga Abdiasza - 7 razy 

Księga Jonasza - 26 razy 

Księga Micheasza - 40 razy 

Księga Nahuma - 13 razy 

Księga Habakuka - 13 razy 

Księga Sofoniasza - 34 razy 

Księga Aggeusza - 35 razy 

Księga Zachariasza - 133 razy 

Księga Malachiasza - 46 razy  

W literaturze przedmiotu podjęto wiele prób wyjaśnienia pochodzenia tetragramu, a przy okazji imienia Jahwe Boga. Istnieje pogląd, że tetragram pochodzi od formy zaimka ja huwa, „O On”, lub „O Ów!” albo od entuzjastycznego okrzyku Ja-ho. W.F. Albright uważa, że imię Boże JHWH było częścią dłuższego imienia, które odtworzył jako Jahweh aszer jihweh, „sprawiający istnienie wszystkiego, co się staje”. F.C. Cross, uczeń Albrighta, uznaje, że imię Boże JHWH to część liturgicznego tytułu. Rekonstruuje je w oparciu o biblijny tytuł „Jahwe Zastępów” (Jhwh ṣĕbāʾôt), który jest skrótem od: ’Il-ḏu jahwī ṣabaʾōt, „El, który sprawia istnienie zastępów” bądź Ḏu jahwī ṣabaʾōt, „Ten, który sprawia istnienie zastępów”. J.C. De Moor rekonstruuje imię Boże jako Jahwe-El, „Mój El (Bóg), który jest obecny (jako pomagający)”. Sądzi, że tetragram jest skróconą wersją imienia jednego z ubóstwianych przodków proto-Izraelitów. Na poparcie tej tezy przywołuje imię Proroka Jakuba (Ja'ăqōb, skrót od J’qb-'l, „Mój El (Bóg) idzie blisko niego”) oraz imię Jaḫwi-Ilu z tekstów amoryckich znalezionych w Mari. Jeszcze inni badacze twierdzą, że tetragram pochodzi od ugaryckiego hwt, „mówić”. Pojawiła się też teoria, według której tetragram wywodzi się od praindoeuropejskiego rdzenia dja-, z którego również pochodzi imię Jowisz oraz Zeus. W Theological Dictionary of the Old Testament scharakteryzowano ją jako „eccentric theories” (dziwaczną teorię). 

Ogół badaczy jest jednak zgodnych co do tego, że tetragram JHWH reprezentuje hebrajski rdzeń hjh (hājâ(h)) oraz jego oboczną formę hwh (hăwâ(h)). W języku hebrajskim występuje też inny czasownik wywodzący się od rdzenia hwh. Znaczy on w formie kal „spadać”, a w formie piel „spowodować upadek”. Niektórzy starsi badacze wywodzili tetragram od tego rdzenia. Spotkać można teorię o pochodzeniu rdzenia hwh od arabskiego hawā, „uderzyć”, „spaść”, „kochać, pragnąć”. Ludwig Koehler stał na stanowisku, że tetragram wywodzi się od formy rzeczownikowej rdzenia hjh. Znaczyłby więc „byt”, „istota”, „istnienie”. Panuje zgoda co do tego, że tetragram reprezentuje jednak czasownikową formę rdzenia hjh, który znaczy „być, stać się”. Uczeni zastanawiają się, czy tetragram jest formą kal („który jest”), czy hifil („stawać się”) tego rdzenia. Jedni przychylają się do pierwszej, ponieważ w Biblii hebrajskiej ten czasownik nigdzie nie występuje w formie hifil, inni – do drugiej ze względów gramatycznych oraz gry słów ze słowem ’ehjéh z Księgi Wyjścia 3:14, będącego odmianą słowa hājâ(h). 

Uczeni próbują również interpretować znaczenie tetragramu na podstawie fragmentu z Księgi Wyjścia 3:14 (אֶהְיֶה אֲשֶׁר אֶהְיֶה, ʼehjeh ʼăšer ʼehjeh)[c]. Charles R. Gianotti w artykule The Meaning of the Divine Name YHWH podaje pięć głównych koncepcji na ten temat:

Walther Zimmerli (i podobnie inni badacze, np. A. M. Dubarle, G. Lambert) uważa odpowiedź Boga za odpowiedź wymijającą. Można ją zrozumieć następująco: „Po prostu jestem. Nie ma sposobu, abym się zdefiniował”. Bóg dał do zrozumienia ludziom, że nie są w stanie go poznać. Większość uczonych nie podziela tego poglądu. Argumentują, że tekst biblijny nie zawiera wzmianek, jakoby Prorok Mojżesz zadał niestosowne pytanie albo został skarcony przez Elohim Boga. Elohim Bóg na konkretne pytanie udzielił konkretnej odpowiedzi. Niektórzy badacze uważają, że sformułowanie ʼehjeh ʼăšer ʼehjeh ujawnia Elohim Boga jako byt samoistny, wieczny, który istnieje sam w sobie. Opierają się głownie na tłumaczeniu Septuaginty: εγω ειμι ο ων (dosł. „Jestem tym, który jest”, „Jestem Istniejącym”, „Ja jestem Będący”). Niektórzy badacze zauważają, że tekst Septuaginty próbuje włączyć do tekstu hebrajskiego obce mu pojęcia. Hebrajskie słowo hājâ(h) zakłada istnienie dynamicznej i potężnej istoty w przeciwieństwie do greckiego pojęcia ειμι, które sugeruje jej niezmienność i stałość. 

Inni uznają, że tetragram występuje w formie kauzatywnej czyli oznaczającej powodowanie czynności. Sformułowanie ʼehjeh ʼăšer ʼehjeh według tej interpretacji brzmiałoby: „Powoduje, że zaczyna istnieć”. Niewykluczone, że tetragram jest jedynym przypadkiem użycia czasownika hājâ(h) w formie kauzatywnej. Badacze nie znaleźli w tekście biblijnym ani jednego przykładu występowania czasownika hājâ(h) w formie kauzatywnej. Niektórzy traktują sformułowanie z Wyjścia 3:14 jako typowy element przysięgi. J.A. Motyer sądzi, że Elohim Bóg objawiając znaczenie swego imienia przysięga, że uwolni swój lud z niewoli egipskiej. Motywuje to tym, że czasownik hājâ(h) (od którego pochodzi forma ʼehjeh) występuje w wielu miejscach w formule przysięgi (Pwt 26:17–18; Jer 7:23; 11:4, 24; 24:7; 31:33; 32:38; Ez 36:28; 37:27). Pogląd ten nie uwzględnia pełnego znaczenia czasownika hājâ(h), jakie ma w innych miejscach Biblii hebrajskiej. Zwolennicy koncepcji fenomenologicznej twierdzą, że sformułowanie z Wyjścia 3:14 podkreśla przyszłe działanie Elohim Boga w dziejach. Można to rozumieć tak: „Bóg jak powie, tak zrobi – zgodnie z obietnicą wyrażaną w swoim imieniu. Będzie działać na korzyść swojego ludu”. Zwracają uwagę, że istnienie Elohim Boga nie jest statyczne (co wyraża greckie ειμι), ale dynamiczne – nie tylko „jest”, ale aktywnie uczestniczy w historii człowieka.  

JHWH - Starożytne teksty pozabiblijne 

Forma Yahvah czytany po polsku jako Jahwah znana jest z kilku hymnów starożytnej indyjskiej, aryjskiej Rygwedy, gdzie oznacza Boga Absolut, Brahmana, jako przymiot w znaczeniu Wielki, Ogromny. Posiada także swój żeński odpowiednik Yahvih czytany po polsku jako Jahwih, w znaczeniu niebiańskiej rzeki lub siedmiu świętych rzek, co jest analogią do siedmiu darów Ducha Świętego. 

Najwcześniejsza bliskowschodnia samodzielna wersja tetragramu pojawia się na wykazie miejscowości Amenhotepa III odkrytym w świątyni Amona w Soleb oraz w jej kopii z czasów Ramzesa II w Amara Zachodnim. Zapisano jako jhw, a czytane – ja-h-wí (czasami można spotkać ja-h-wa). Inni twierdzą, że słowa jhw użyto jako toponimu, a zbieżność z tetragramem jest czysto przypadkowa. 

Imię Boże w formie ji-ha (jako wariant ja-h-wí) odkryto na wykazie miejscowości w świątyni Ramzesa III w Medinet Habu. 

Podczas wykopalisk w starożytnym mieście Ebla (obecnie Tall Mardich) natrafiono na gliniane tabliczki (III tysiąclecie p.e.ch.) z imionami własnymi ze znakiem NI, który interpretowano jako (d)jà, przypominający skrót tetragramu. Obecnie niektórzy uczeni twierdzą, że znak NI to raczej ì-lí („bóg”) albo „ni”, zaimek pierwszej osoby liczby pojedynczej: „mnie”, „dla mnie”. Alfonso Archi uważa znak NI za hipokorystyk. 

W amoryckich tekstach z Mari (XVIII wiek p.e.ch.) odnaleziono nazwy własne z cząstką ia-aḫ-wi oraz ia-wi. Według niektórych obie należą do tego samego rdzenia hwj (być), co tetragram. Obecnie uczeni nie zgadzają się z tym poglądem: rdzeń hwj tłumaczą jako żyć w znaczeniu boża obecność od momentu narodzin. Na podstawie analiz innych amoryckich nazw własnych nie uznają tych cząstek za fragmenty imion teoforycznych, ale za formę czasownikową. 

Niektórzy dostrzegają tetragram w słowie jw pochodzącym z tzw. Cyklu Baala (kolumna III, 14–15) znalezionego w Ugarit (obecnie Ras Szamra), a pochodzącego z XIV wieku p.e.ch. Niektórzy uczeni wykluczają tę możliwość, na przykład odczytują to słowo jako jr, „potomek”. 

Tetragram widnieje na tzw. steli Meszy – moabickiej inskrypcji datowanej na około 830 rok p.e.ch. Tetragram znajduje się w osiemnastej linijce tekstu (jhwh). 

Tetragram wyryto również na dzbanach znalezionych w twierdzy Kuntillet Ajrud. Naukowcy datują je na około 800 rok p.e.ch. 

Tetragram występuje ponadto w jednym z epigrafów znajdujących się w grobowcu II na południowym stoku wzgórza Chirbet el-Qom. Wiek napisu oceniono na VIII wiek p.e.ch. 

Harvard Semitic Museum ma w swoich zbiorach pieczęć z VIII wieku p.e.ch., na której znajduje się napis: lmqnjw/cbd.jhwh, „Należący do Miqnejaha, niewolnika jhwh”. 

Na inskrypcjach asyryjskich (VIII wiek p.e.ch.) pojawiają się imiona osób pochodzących z terenów Izraela i Judy, w których występuje fragment tetragramu: na „czarnym obelisku Salmanasara III” (Ia-ú-a, chodzi o Jehu), na inskrypcjach Tiglat-Pilesera III (Az-ri-ia-a-ú, chodzi o Azariasza, oraz Ia-ú-ḫa-za, chodzi o Achaza), na steli Adad-nirariego III (Ia-'a-su, chodzi o Joasza). W inskrypcjach powstałych za czasów najazdu Sennacheryba na Judę wymienia się imię Ezechiasza (dwie różne formy: ḫa-za-qi-ia-ú / ḫa-za-qi-a-ú oraz ḫa-za-qi-ia. Forma ḫa-za-qi-a-a-ú niejasna)”. 

W zbiorach Shlomo Moussaieffa znajduje się gliniana skorupka, będąca najwyraźniej kwitem potwierdzającym ofiarowanie na rzecz świątyni JHWH trzech srebrnych sykli. Badacze określają jej wiek na pierwszą połowę VII wiek p.e.ch. Na innym ostrakonie ze zbiorów Moussaieffa znajduje się tetragram w formule błogosławieństwa. Uczeni datują tę inskrypcję na drugą połowę VII wieku p.e.ch. Pochodzenia obu inskrypcji nie udało się ustalić, stąd nieliczni uczeni podważają ich wiarogodność. Kwestia autentyczności pozostaje do dzisiaj otwarta. 

W dolinie Hinnom odkryto w zasypanym grobowcu dwie srebrne rolki, datowane na VII wiek p.e.ch. z wypisanym „błogosławieństwem Aarona” z Liczb 6:24–26. Na obu rolkach czterokrotnie występuje tetragram. 

W miejscowości Chirbet el-lei, znajdującej się 8 kilometrów na wschód od Lakisz, odkryto w komorze grobowej trzy inskrypcje z wymienionym tetragramem. Uczeni nie są zgodni co do czasu wykonania tych napisów (VIII – VII wiek p.e.ch.). 

Tetragram widnieje na ostrakonach odkrytych w Tel Arad, datowanych na drugą połowę VII oraz początek VI wieku p.e.ch. 

W zachowanych listach z Lakisz, sporządzonych na krótko przed zdobyciem Jerozolimy przez Nabuchodonozora II (587 p.e.ch.), tetragram pojawia się 12 razy. 

W babilońskich pokwitowaniach za dostarczone produkty żywnościowe (VI wiek p.e.ch.), odkrytych przez Roberta Koldewey’a, pojawia się trzykrotnie imię króla Jojakina, w którym występuje fragment tetragramu (w formach: Ia-'-u-kin, Ia-'-kin oraz Ia-ku-ú-ki-nu). 

Tetragram w formie jhw widnieje na srebrnej drachmie, której wiek oceniono na III-IV wiek p.e.ch. Na awersie przedstawiono głowę mężczyzny, na rewersie widać postać brodatego mężczyzny, nad którym wyryto trzy aramejskie litery, które większość uczonych odczytuje jako jhw lub jhd, od nazwy prowincji Judea. 

Na wyspie Elefantyna zbudowano świątynię nazywaną Domem Jahwe (Jahou, JHW). W znalezionych tam aramejskich papirusach z Elefantyny imię Boże występuje w dwóch postaciach: JHW oraz JHH[h]. Pierwsza forma jest typowa dla papirusów, natomiast druga – dla ostrakonów. Pojawia się również jednorazowo forma JH, ale według Bezalela Portena pierwotnie była to forma JHW, w której zanikła końcowa litera W (hebr. waw). W ośmiu przypadkach tetragram występuje w formule przysięgi: „na Boga JHH”. 

Imię Boże, zapisane literami paleohebrajskimi, widnieje na kamieniu z góry Garizim. Uczeni umiejscawiają tę inskrypcję w późnym okresie wieku III lub na początku II p.e.ch. 

Imię Boże w formie Iaō i pochodnych pojawia się w greckich tekstach magicznych, których powstanie ustalono w granicach między II wiekiem p.e.ch. a V n.e. Ówcześni magowie szeroko wykorzystywali w zaklęciach imię hebrajskiego Boga z tego względu, że m.in. bardzo cenili greckie samogłoski, a słowo Iaō zawierało aż trzy. Trzeba pamiętać, że wszelka magia z Bliskiego Wschodu i kultury semickiej zawsze odnosiła się do Boga JHWH. 

W Palestynie w okresie Drugiej Świątyni prawdopodobnie istniała praktyka pisania tetragramu na różnych przedmiotach literami paleohebrajskimi albo pismem kwadratowym. W późnym antyku wśród Żydów bardzo popularne stały się amulety magiczne z imieniem JHWH. Pojawiał się na nich tetragram w pełnej formie, w postaci J, JJ, JJJ, JJJJ albo połączenia JH, JHW, jako słowo ’HJH, oraz w długiej serii permutacji: ’, H, W oraz J. 

Imię Boże w postaci Iαω (Iao) pojawia się u Diodora Sycylijskiego. 

JHWH - Rękopisy z Qumran 

W zachowanych rękopisach qumrańskich widać niejednolitą praktykę zapisu tetragramu, głównie w cytatach biblijnych: w niektórych rękopisach pisano go literami paleohebrajskimi, pismem kwadratowym czy zastępowano czterema kropkami lub kreskami (tetrapuncta). W innych rękopisach tetragram zastępowano substytutem hw’h’ („jego”), słowem ’Elohim, ’El czy nawet Adonaj. Czasami tetragram parafrazowano, na przykład w Regule Zrzeszenia zastąpiono przez „najchwalebniejsze imię”. W rękopisach z Qumran spotkać też można inne przykłady specyficznego podejścia kopistów do tetragramu. W niektórych miejscach prawdopodobnie kopista zostawił miejsce, w które on lub inny wpisywał tetragram literami paleohebrajskimi (widać to na przykład w 11Q5 (11QPsa) III 4, gdzie kopista zapomniał wpisać tetragram, a występuje on w analogicznym miejscu tekstu masoreckiego). W tym samym rękopisie w innych kolumnach można spotkać albo pisownię tetragramu zapisaną pismem paleohebrajskim a w innych rękopisach, zawierających Księgę Psalmów można znaleźć tetragram pisany pismem kwadratowym (np. 11Q6 [11QPsb]). 

Członkowie wspólnoty z Qumran wiedzieli o istnieniu tetragramu, ale nie było to jednoznaczne z udzieleniem obowiązującego przyzwolenia na jego stosowanie i wymawianie. Świadczy o tym nie tylko specjalne traktowanie tetragramu w tekście, ale i zalecenie zapisane w Regule Zrzeszenia (VI, 27): „Kto wspomni najchwalebniejsze imię, będące ponad wszystko […]”. Tekst co prawda w tym miejscu się urywa, ale kontekst wskazuje, że osoba, która wymawia owo imię, ma być „wyłączona” z zrzeszenia. Pisownia literami paleohebrajskimi prawie zawsze dotyczy tekstów pisanych według norm ortograficznych typu qumrańskiego. Użycie paleohebrajskich liter najwyraźniej jest efektem przypisywania im przez kopistów wyższego stopnia świętości oraz zabezpieczało przed przypadkowym lub celowym wymazaniem. Kopiści stosowali tetrapuncta najwyraźniej w celu ostrzeżenia przed wymówieniem imienia Bożego. W rękopisie o numerze 4Q248 występuje w postaci kresek. 

Kabalah - Kabala czyli mistyka żydowska judaizmu 

Według kabalistów tetragram jest niewymawialnym imieniem, od którego pochodzą inne określenia Boga. Służą one jako środek pomocny w osiągnięciu stanu mistycznego. W gematrii prostej tetragram (lub: szem ha-meforasz, szem hawaja, midat ha-chesed albo midat ha-rachamim) ma wartość liczbową 26 (10 + 5 + 6 + 5). Imię Boże JHWH znano też pod postacią 12 liter (według traktatu Kidduszin), 42 liter (od początkowych 42 liter Tory) i 72 liter (od trzech wersetów Księgi Wyjścia 14, 19–21). W dziele Sefer Raziel (XIII wiek, znane pod nazwami Sefer ha-Raziel, Sefer Reziel, Sepher Rezial Hemelach oraz Raziel ha-Malach) pojawia się jako 22-literowe. 

JHWH - Tetragrammaton - Imię Boże

W Talmudzie zawarto wzmianki o pojawieniu się, po powrocie Izraelitów z niewoli w Babilonie, tradycji niewymawiania tetragramu. Głośne wymawianie imienia zarezerwowano dla kapłanów czyli rabinów. Tetragram włączono do błogosławieństwa kapłańskiego wypowiadanego codziennie w świątyni oraz podczas Dnia Pojednania. W innym traktacie (Sota 37b-38a) napisano, że tetragram wypowiadano tylko w świątyni w Jerozolimie, natomiast poza jej terenem jego substytut – Adonaj. W Jomie 39b jest mowa, że zaprzestano wymawiania na głos tetragramu po śmierci Szymona Sprawiedliwego. Pod koniec istnienia Drugiej Świątyni nawet kapłani zaczęli niewyraźnie wypowiadać imię Boże, o czym świadczy traktat Kidduszin 71a. Według niego rabin Tarfon w latach swej młodości poszedł razem z wujem do świątyni, zbliżył się „do podium i wytężył słuch, aby uchwycić słowa arcykapłana. Posłyszał tylko, że Imię wymówiono tak, że zagłuszył je śpiew pozostałych kapłanów”. Co ciekawe, ten sam traktat informuje o istnieniu tradycji przekazywania przez mędrców swoim uczniom oryginalnej wymowy tetragramu – raz lub dwa razy na siedem lat. Były jednak czasy, gdy każdy mógł, a nawet powinien był wymawiać imię podczas przekazywania pozdrowień. Według traktatu Sanhendryn 90a każdy, kto wymawia Imię, nie będzie mieć działu w przyszłym świecie, jednak jest to sprzeczne w pierwotną tradycją wzywania Imienia podczas składania ofiar przy kamiennych ołtarzach na wzgórzach. Według Pesachim 50a dopiero w przyszłym świecie będzie można bez przeszkód wymawiać tetragram na głos. Istnienie zwyczaju niewymawiania tetragramu potwierdza również Józef Flawiusz w dziele Dawne dzieje Izraela. W swoim komentarzu do objawienia przez Boga swojego imienia Mojżeszowi, napisał: „I wyjawił mu Bóg swoje imię, którego dotąd nie znał żaden człowiek; tego imienia nie wolno mi tu podać”. 

Nowy Testament 

W żadnym z dostępnych manuskryptów Nowego Testamentu nie ma tetragramu JHWH, gdyż najświętsze Imię Boże zostało praktycznie wymazane przez chrześcijaństwo z Biblii, a w polskich wersjach tłumaczeń zastąpione imieniem demonicznego i lubieżnego greckiego bożka: Pan. Lepiej niż imienia demona Pana, wzywać w formie greckiej Kyrios, które nie ma tak fatalnego pochodzenia i zboczonych konotacji. W czterech miejscach występuje imię Boże w skróconej formie Jah w słowie Hallelujah (w spolszczeniu "Alleluja"). Generalnie, chociaż pierwsi chrześcijanie i sam Jezus znali imię Boże oraz wymawiali imię Boże, późniejsze chrześcijaństwo zatraciło łączność z Bogiem, zgubiło tradycję przekazywania Imienia Boga JHWH, a w końcu zabrnęło w czcze spekulacje na temat jego możliwego wymawiania, chociaż ciągle jest doskonale znane wtajemniczonym mistykom. 

Wolnomularstwo czyli masoneria i JHWH 

Tetragram jest jednym z najważniejszych słów wolnomularstwa, stosowane już w czasach średniowiecznych. W dziele Encyclopaedia of Freemasonry, pod hasłem JEHOVAH czytamy, że JHWH jest podstawą wolnomularskich poglądów oraz misteryjnych tajemnic. Związany z rytuałami Trzeciego Stopnia Wtajemniczenia, przy końcu którego Wielki Mistrz wymawia je na głos, zwykle jako Jehowah, czasem jako Jahuwah (Yahuvah). Obecny również w innych Rytach: Szkockim - 33 stopniowym oraz York - 10 lub 11 stopniowym. Symbolem niewypowiedzianego Imienia jest trójkąt równoboczny. Najczęściej spotyka się trójkąt z wpisaną hebrajską literą Jod, podczas gdy HWH symbolizują boki trójkąta, w tym W podstawę. Imię Boże funkcjonuje w masonerii pod różnymi nazwami: Słowo, Prawdziwe Słowo, albo Zagubione Słowo, symbol znajomości Boskiej Prawdy albo prawdziwej natury Boga. W ten sposób wszystkie loże masońskie są spadkobiercami i dzierżycielami prawdziwych mistycznych tradycji biblijnych. Nienawiść do masonów wynika zatem wprost z nienawiści do biblijnego Boga i jego Najświętszego Imienia znanego jako Tetragrammon JHWH (YHVH). 

Hallelu Jah - przekształcone w Alleluja 

Alleluja - hebr. הַלְלוּיָהּ Hallelujah czy też Halelu-Jáh) – wychwalajcie Jahwe, wysławiajcie Jah. Biblijna aklamacja liturgiczna wychwalająca Jahwe, Jah, i jednocześnie zwrot nawołujący do jego wychwalania, adoracji, wysławianie, do wielbienia Boga Jah. Zwrot ten jest użyty dwadzieścia cztery razy w Starym Testamencie, głównie w Księdze Psalmów oraz cztery razy w greckiej transliteracji w Nowym Testamencie. Po raz pierwszy pojawia się w Psalmie 104:35. Z wyjątkiem Psalmu 135:3 wprowadza i (lub) kończy psalmy, w których się znajduje. W Apokalipsie św. Jana: „na niebie mówiących: (H)Allelu-Ja(h)! Zbawienie i chwała i moc Bogu naszemu jest” (Ap. 19,1 Biblia Wujka 1599 r.), „jak gdyby głos wielkiego tłumu w niebie – mówiących: (H)Alleluja(h)!” Apokalipsa św. Jana Biblia Tysiąclecia 1965 r.). Alleluja stanowi tu wprowadzenie do serii hymnów, występuje w postaci zdeformowanej z Hallelu-Jah do Alleluja. Zwrot ten stał się częścią chrześcijańskiej liturgii kościelnej czy szerzej kultury (np. wejście do języka potocznego jako okrzyk radości, tekstów piosenek w muzyce rozrywkowej czy też życzenia na kartkach pocztowych lub na wystawach sklepów w okresie związanym ze Świętami Wielkanocnymi: „Wesołego Alleluja!", co przez większość ludzi rozumiane jest jako „Wesołych Świąt"), chociaż znajomość znaczenia tego zwrotu jako "Wychwalajcie Jah", "Wysławiajcie Jahwe!" jest rzadko spotykana. Brak wiedzy o biblijnym imieniu Boga, brak znajomości jego wymowy, brak jego używania chociaż w skróconej formie Jah (Yah) pokazuje skalę degradacji i upadku chrześcijaństwa i katolicyzmu w stosunku do judaizmu, a nawet w stosunku do kabalistów, okultystów czy masonerii. 

JHWH - Jahwe, politeizm i równość płci 

Francesca Stavrakopoulou, profesor z Uniwersytetu w Exeter i publicystka BBC2, w popularnonaukowej serii programów brytyjskiej telewizji ukazała świadectwa archeologiczne wskazujące na tendencje synkretyczne ludowego kultu Żydów, stojące w sprzeczności z oficjalną, monoteistyczną wiarą judaizmu. Przynajmniej w niektórych okresach, ludowe wierzenia obejmowały także kult bogini płodności Aszery. Według opinii publicystki, Jahwe, czczony przez Salomona i jego pogańskie żony, miał "partnerkę", boginię Aszerę, której oddawano cześć nawet w Świątyni jerozolimskiej. Istnienie jej ludowego kultu w Izraelu potwierdza również datowana na VIII wieku p.e.ch., a więc około dwa wieki po Salomonie, inskrypcja znaleziona na pustyni Synaju. W 1 Księdze Królewskiej mowa jest o tym, że w Świątyni jerozolimskiej znajdował się posąg Aszery, któremu ofiarowywano rytualne szaty. W 1 Księdze Królewskiej znajduje się opis idolatrii Salomona:

Król Salomon pokochał też wiele kobiet obcej narodowości, a mianowicie: córkę faraona, Moabitki, Ammonitki, Edomitki, Sydonitki i Chetytki, z narodów, co do których Pan nakazał Izraelitom: Nie łączcie się z nimi, i one niech nie łączą się z wami, bo na pewno zwrócą wasze serca ku swoim bogom. Jednak Salomon z miłości złączył się z nimi, tak że miał siedemset żon-księżniczek i trzysta żon drugorzędnych. Jego żony uwiodły więc jego serce. Kiedy Salomon zestarzał się, żony zwróciły jego serce ku bogom obcym i wskutek tego serce jego nie pozostało tak szczere wobec Pana, Boga jego, jak serce jego ojca, Dawida. Zaczął bowiem czcić Asztartę, boginię Sydończyków, oraz Milkoma, ohydę Ammonitów. Salomon dopuścił się więc tego, co jest złe w oczach Pana, i nie okazał pełnego posłuszeństwa Panu, jak Dawid, jego ojciec. Salomon zbudował również posąg Kemoszowi, bożkowi moabskiemu, na górze na wschód od Jerozolimy, oraz Milkomowi, ohydzie Ammonitów. Tak samo uczynił wszystkim swoim żonom obcej narodowości, palącym kadzidła i składającym ofiary swoim bogom. Pan rozgniewał się więc na Salomona za to, że jego serce odwróciło się od Pana, Boga izraelskiego. Dwukrotnie mu się ukazał i zabraniał mu czcić obcych bogów, ale on nie zachował tego, co Pan mu nakazał. - (1 Księga Królewska 11,1-10)

1 Księga Królewska wypowiada się bardzo krytycznie na temat łączenia kultu bogini płodności z kultem Jahwe, JHWH. Podobnie Księga Wyjścia. Według wizji biblijnej, już przy wejściu do ziemi obiecanej przywódcy religijni Izraela wzywali do zachowania wierzeń monoteistycznych, które, jak twierdzili, Jahwe, JHWH, objawił Abrahamowi i jego potomkom Prorokom Izaakowi i Jakubowi, a następnie Prorokowi Mojżeszowi (por Wj 3,13-17). Według biblijnego opisu objęcia ziemi obiecanej przez Izraelitów, otrzymali oni wyraźny nakaz usunięcia przedmiotów kultu bogini płodności: 

Strzeż się zawierania przymierza z mieszkańcami kraju, do którego idziesz, aby się nie stali sidłem pośród was. Natomiast zburzcie ich ołtarze, skruszcie czczone przez nich stele i wyrąbcie aszery. Nie będziesz oddawał pokłonu bogu obcemu, bo JHWH (tłumaczony na polski błędnie jako Pan) ma na imię Zazdrosny: jest Bogiem zazdrosnym. - (Księga Wyjścia 34,12-14) 

Biblijna Księga Syracha bardzo ostro krytykuje ostatnie lata króla Salomona:

Do odległych wysp doszło twe imię, przez swój pokój byłeś umiłowany; z powodu hymnów, przysłów, przypowieści i odpowiedzi podziwiały cię kraje. W imię Pana Boga, który jest nazwany Bogiem Izraela, nazbierałeś złota jak cyny i jak ołowiu nagromadziłeś srebra. Niestety, kobietom wydałeś swe lędźwie i wyuzdaniu oddałeś władzę nad swym ciałem. Splamiłeś swą chwałę, zhańbiłeś swoje potomstwo, sprowadzając gniew na dzieci i napełniając je smutkiem z powodu twojej głupoty: ponieważ powstała podwójna władza najwyższa i z Efraima poczęło się zbuntowane królestwo. - (Syr 47,16-21)

Według Stavrakopoulou jahwizm, zwalczający kult bogini Aszery, miał ogromne znaczenie dla promowania braku równowagi społecznej między płciami.

Monoteizm pociągnął okropne konsekwencje. Bóg, Elohim, jest wyłącznie męski, a więc być mężczyzną znaczy być jak Bóg, jak Elohim. I to zabarwiło postawy wobec kobiet przez całe stulecia. Zrzucając boginię z niebios monoteizm pozbawił kobiety władzy. Świadectwa, które przedstawiłam podważają podstawy nowoczesnego monoteizmu, i na niektórych ludzi może to mieć poważny wpływ - i wydaje mi się, że strata żony Boga miała jeszcze większy wpływ na historię ludzkości. A to bolesna prawda.

Michael Deacon zwrócił uwagę, że twierdzenia Franceski Stavrakopoulou przedstawiane w BBC2 nie były owocem jej osobistych badań, gdyż już wcześniej mówiła o tym samym książka Williama G. Devera, opublikowana w 2005 roku pod tytułem "Czy Bóg miał żonę? Archeologia i religia ludowa w Starożytnym Izraelu". Według Deacona, niezależnie od tego jak wyglądał kult ludowy w Starożytnym Izraelu w przeszłości, monoteizm judaizmu i chrześcijaństwa pozostaje monoteizmem:

Jeśli wierzysz w jednego prawdziwego Boga, Elohim, to już wystarczy. Cóż zatem, że starożytni Iraelici czcili więcej niż jednego boga, i myśleli że Bóg miał żonę? Ty nie wierzysz. Oni się mylili, ty nie. Twoja wiara nie będzie się chwiała pod wpływem historycznych świadectw /wierzeń/ przeciwnych. Podobnie jak nie zacznie się chwiać pod wpływem ateistycznej retoryki Richarda Dawkinsa lub Christophera Hitchensa. 

Zwraca się też uwagę, że słowo aszera ma w Starym Testamencie dwa określenia. Odnosi się zarówno do bogini o tym imieniu, jak i do filaru, drzewa lub słupa kultowego, który jest bogini poświęcony. W liczbie mnogiej przyjmuje w tym znaczeniu gramatyczną formę rodzaju męskiego (aszerim). Podwójne znaczenie słowa aszera rodziło problemy translatorskie i dyskusje, którym miejscu dany tekst odnosi się konkretnie do bogini, a w którym do jej symbolu kultowego. Dyskusyjne jest także etymologiczne łączenie Aszery z Athirat/Aszratu. Nie ma także pewności, czy w Judzie i Izraelu pod imieniem Aszery czczono zawsze jedną boginię, czy więcej lokalnych bóstw żeńskich. 

Rekonstrukcje odczytywania imienia JHWH na Zachodzie

JHWH - Prawda o naturze Jahweh 

* Niechaj poznają, że tylko Ty, który sam jeden masz JHWH na imię, jesteś Najwyższy na całej ziemi. - Księga Psalmów 83:19 

* Ja ukazałem się Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi jako Bóg Wszechmocny (El Szaddaj), ale imienia mego, JHWH, nie objawiłem im. -  Księga Wyjścia 6:3 

* JHWH jest dobry dla wszystkich, a jego zmiłowania są nad wszystkimi jego dziełami. -  Księga Psalmów 145:9 

* JHWH jest łaskawy i miłosierny, nieskory do gniewu i wielki w lojalnej życzliwości. - Księga Psalmów 145:8 

* Zaufaj JHWH całym sercem i nie opieraj się na własnym zrozumieniu. -  Księga Przysłów 3:5 

* Tak mówi JHWH, król Izraela i Odkupiciel Jego, JHWH zastępów: Ja jestem pierwszy i Ja ostatni i nie ma poza Mną Boga (Elohim). - (Iz 44,6 por. 41,4) 

* Oto jam jest JHWH, będziecie zachowywali przykazania i będziecie je wypełniać. Oto Jam jest JHWH. Nie będziecie bezcześcić mojego imienia świętości i będę poświęcony w pośrodku synów Izraela. Oto jam JHWH, który was uświęca, który was wywiódł z Egiptu, aby być Bogiem dla was. Oto Ja JHWH. - (3 Moj 22,31-32) 

* JHWH nie jest powolny w sprawie swej obietnicy, jak to niektórzy uważają za powolność, lecz jest cierpliwy względem was, ponieważ nie pragnie, żeby ktokolwiek został zgładzony, ale pragnie, żeby wszyscy doszli do skruchy. - Drugi list Piotra 3:9 

* Bo wasze myśli nie są moimi myślami ani moje drogi waszymi drogami” – brzmi wypowiedź JHWH. -  Księga Izajasza 55:8  

* W Biblii czytamy: „Mojżesz zaś rzekł do Boga (Elohim): Pójdę do synów Izraela i powiem im. Bóg ojców naszych posłał mię do was. Lecz gdy oni zapytają: Jakie jest Jego imię, to cóż mam im odpowiedzieć? Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: „Jestem, który jestem, i dodał: tak powiesz synom Izraela: „JHWH, Bóg ojców waszych Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba, przysłał mię do was. To jest imię moje na wieki i to jest moje zawołanie na najdalsze pokolenia”. - (3 Moj 3,12-15). 

Specjalną czcią otaczano „jedyne w swoim rodzaju Imię” (Szem hameforasz) Boga, które objawił On narodowi izraelskiemu, mianowicie tetragram – JHWH. - A. Cohen, Talmud dla każdego (Everyman’s Talmud) 

Yahvah - Jahwah w Rygwedzie 

JHWH - Jahwe, wspomniany w Rygwedzie jako Yahvah (Jahwah) - Bóg bogów, Nieskończony, Wielki, Przeogromny, Brahman... 

JHWH, YHVH, czytany Jahwah, Yahvah lub Jahwe, Yahveh, to nie jest żaden mściwy Bóg żydowski jak bredzą o tym rozmaitej maści sataniści, tylko wspominany także w Rygwedzie Bóg Nieskończony, Brahman, twórca Prawa Karmy, Prawa Odpłaty, Bóg Sprawiedliwy. Ci, którzy oczerniają Boga Jahwe muszą się jeszcze sporo uczyć na temat Boga. Z tego, że kler katolicki obraz Boga JHWH wypacza i wymazuje z Biblii, a jego imię pomija i udaje, że nie wie jak się je czyta, nie wynika jakoby JHWH był kimś złym. Szatan, po indyjsku demon typu Rawana czy inny złośliwy Asura wspomniany jest jako ucieleśnienie zła w każdym indyjskim kulcie, o czym szeroko uczył m.in. Sathya Sai Baba. Tyle powinien wiedzieć każdy znawca nauk Sathya Sai Baba, chyba, że jego znajomość nauk Sathya Sai Baba ogranicza się do kilku wybranych cytatów. JHWH wedle zapisu Rygwedy w transliteracji Yahvah (czytaj Jahwah) dosłownie znaczy Wielki, Ogromny, Przestronny, Nieskończony. Po hebrajsku to akurat Ain Sof, ale trzeba się dużo uczyć i praktykować, aby to zrozumieć. Hebrajska mistyka, w czterech literach JHWH widzi cztery subtelne plany istnienia świata stworzonego przez owego Boga, które On przenika i którymi zarządza. Bóg JHWH jest bezgranicznie Sprawiedliwy - zgodnie z prawem odpłaty jakie stworzył, a przypisywanie Jemu mściwości i okrucieństwa to głupota satanistów oraz osób umysłowo pomylonych, którzy z powodu nieuctwa i urojeń takie brednie wypisują w swoich satanistycznych demagogiach. Om Yahvaya Namah! 

Jahwe, JHWH, to z definicji Ogień, Światło, Miłość i Duch (a ściślej siedem Duchów Bożych). Cztery definicje JHWH czyli Jahwe, Jahwah są w Biblii. I każdy może się dokształcić zamiast uprawiać jakąś wersję amerykańskiego satanizmu wypaczającą umysł i się pluć przeciwko Bogu, Brahmanowi, Mahadewie, Jahwe, Elohim JHWH. Sathya Sai Baba czcił Jahwe Boga i mówił sporo pochwalnych tekstów o Jahwe, Elohim JHWH. Antyklerykalizm zachodni nie był i nie jest wymierzony w Boga, w Jahwe, tylko w zepsuty, amoralny i oszukańczy kler jakiejkolwiek denominacji religijnej. Osoba wroga Bogu, Jahwe, Elohim JHWH, jest satanistycznym zwyrodnieniem, duszą zepsutą, amoralną, pomyloną umysłowo, i niczym więcej nie będzie z taką postawą na temat Boga Jahwe. Kabalistyczna mistyka jasno pokazuje, że kto zionie nienawiścią do Elohim JHWH jest nawiedzony opętaniem przez dybuka - złego demona, upiora czyli szatańską ciemną i bardzo złą siłę. Sathya Sai Baba, jeszcze w latach 50-tych XX wieku nauczał szeroko, że żydowski Bóg Elohim JHWH jest tym samym co BRAHMAN, i że jest wspomniany w Rygwedzie wielokrotnie jako Yahvah (Jahwah), a przy okazji przypomniał, że uczył tego wcześniej jako Śirdi Sainatha. Wiedza o Yahvah jako Najwyższym Bogu jest doskonale znana każdemu kto jest autorytetem czy chociażby czytelnikiem Wedy, Rygwedy i innych pism wedyjskich. Om Yahvaya Namah! 

Jahwe to Bóg Sathya Sai Baba - opisywany także w Rygwedzie, o imieniu Yahvah, czytanym Jahwah, a po hebrajsku JHWH (YHVH), w sanskrycie także Brahman, który ma Cztery Twarze (JHWH), a osoby pomylone narkotycznymi deluzjami i satanizmem na pewno nie praktykują rozwoju duchowego, duchowości ani mistyki. Nie mają o Bogu pojęcia i uczyć się zwykle nie chcą, a swoimi demonicznymi jęzorami od duchowości i rozwoju duchowego ludzi jedynie odciągają w podstępny sposób, chociaż rozwój duchowy ku Bogu Jahwe akurat prowadzi. Grupy i kręgi duchowości, rozwoju duchowego nie są miejscem dla pomylonych satanistycznymi ideologiami o obrazie choroby umysłowej. Nienawidzący Boga JHWH są najczęściej wcieleniami demonicznymi, które nienawidzą Boga, JHWH, owego Jahwe, Elohim JHWH, Brahmana. Jahwe to Ain Sof, Nieskończoność, Najwyższy Bóg, a plemieniem żydowskim opiekuje się ciągle Anioł Michael spolszczany jako Michał, anioł opiekuńczy ludzi mówiących po hebrajsku i aramejsku. Sathya Sai Baba przez całe swoje życie polecał czcić i kontemplować Boga, JHWH, Brahmana, Jahwe, Yahvah, Elohim JHWH. Biblia podobnie jak Rygweda nakazuje wzywać świętego imienia JHWH, Jahwah, który też nakazuje od początku wegetariańskie odżywianie dla ludzkości. Uczyć się o Bogu JHWH trzeba pilnie, a nie satanistyczne brednie wypisywać w satanistycznym amoku nienawiści do JHWH Elohim czyli do Jahwe Boga. Poziom tych co nienawidzą JHWH, Jahwe Boga, Brahmana, to dno wszelkiej amoralności, zezwierzęcenia w formie bestialstwa, głupoty, zbrodniczości wszelkiej, zboczeń i wszeteczeństwa. Poznać satanistycznych kmiotków demonicznych po ich chorej ideologii nienawiści do Boga, JHWH, Brahmana, Jahwe, czyli rygwedyjskiego Yahvah. Om Yahvaya Namah! 

Linki: 

Jahwah w Rygwedzie - Yahvah 

http://www.himavanti.org/en/c/himavanti-1/yahvah-the-lord-god-in-indian-veda